(Kitabın tanıtımı için:
I. Mevzuat.......................................................................................................................... 2
A. Resmî Kaynaklar....................................................................................................... 2
1. Resmî Gazete........................................................................................................ 2
2. Düstur................................................................................................................... 3
3. Mevzuat Bilgi Sistemi............................................................................................ 3
4. UYAP Mevzuat Programı....................................................................................... 3
5. TBMM Tutanak Dergisi......................................................................................... 4
6. Diğer Resmî Kaynaklar ......................................................................................... 4
B. Özel Kaynaklar.......................................................................................................... 4
II. İçtihat............................................................................................................................ 5
A. Anayasa Mahkemesi Kararları.................................................................................... 5
1. Anayasa Mahkemesi Genel Kurul Kararları............................................................. 5
2. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları...................................................... 8
B. Diğer Yüksek Mahkeme Kararları............................................................................... 9
C. Yüksek Seçim Kurulu Kararları.................................................................................. 9
III. Bilimsel Eserler........................................................................................................... 10
A. Genel Eserler........................................................................................................... 10
B. Monografiler............................................................................................................ 12
C. Makaleler: Dergiler (Süreli Yayınlar)......................................................................... 14
IV. İnternet Kaynakları...................................................................................................... 15
V. Kaynak Tarama............................................................................................................ 15
I. Sened-i İttifak (1808)..................................................................................................... 19
A. Hazırlanışı............................................................................................................... 20
B. Hükümleri............................................................................................................... 22
C. Getirdikleri.............................................................................................................. 24
D. Değeri..................................................................................................................... 26
E. Sened-i İttifakın Hukukî Biçimi................................................................................. 28
F. Sened-i İttifakın Anayasal Niteliği............................................................................. 29
II. Tanzimat Fermanı: Gülhane Hatt-ı Hümayunu (1839)...................................................... 30
A. Hükümleri............................................................................................................... 30
B. Temel Haklar Beyannamesi...................................................................................... 34
C. Anayasacılık Özelliği............................................................................................... 35
D. Hukukî Biçimi......................................................................................................... 35
E. Anayasal Niteliği...................................................................................................... 36
F. Tanzimat Fermanının Müeyyidesi.............................................................................. 37
III. Islahat Fermanı (1856)................................................................................................. 38
A. Hazırlanışı............................................................................................................... 38
B. Hükümleri............................................................................................................... 38
C. Hukukî Biçimi......................................................................................................... 41
D. Anayasal Niteliği..................................................................................................... 42
IV. Kanun-u Esasî (1876).................................................................................................. 42
A. Hazırlanışı............................................................................................................... 43
B. Anayasal Niteliği..................................................................................................... 43
C. Temel İlkeleri.......................................................................................................... 45
D. Temel Hak ve Hürriyetler......................................................................................... 45
E. Devletin Temel Organları.......................................................................................... 49
1. Yasama Organı: Meclis-i Umumî.......................................................................... 49
2. Yürütme Organı................................................................................................... 52
a) Padişah........................................................................................................... 52
b) Heyet-i Vükelâ............................................................................................... 55
3. Yargı Organı....................................................................................................... 55
F. Kanun-u Esasînin Üstünlüğü ve Değiştirilmesi............................................................ 56
G. Kanun-u Esasînin Değeri.......................................................................................... 57
H. Uygulama................................................................................................................ 57
V. 1909 Kanun-u Esasî Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet)..................................................... 57
A. Olaylar.................................................................................................................... 57
B. Temel Hak ve Hürriyetlerle ilgili değişiklikler............................................................ 59
C. Devletin Temel Organlarıyla İlgili Değişiklikler......................................................... 60
1. Yasamayla İlgili Değişiklikler............................................................................... 60
2. Yürütmeyle İlgili Değişiklikler.............................................................................. 60
3. Yargı.................................................................................................................. 61
D. 1909 Değişikliklerinin Değerlendirilmesi................................................................... 61
E. 1876 Kanun-u Esasîsinde Yapılan Değişikliklerin listesi.............................................. 62
VI. Osmanlı Anayasal Gelişmeleri Hakkında Bir Genel Değerlendirme................................. 63
I. Olaylar.......................................................................................................................... 65
II. Hazırlanışı.................................................................................................................... 67
III. Hukukî Niteliği............................................................................................................ 68
IV. 1876 Kanun-u Esasîsinin Yürürlüğü Sorunu.................................................................. 68
V. 1921 Teşkilât-ı Esasîye Kanununun Üstünlüğü ve Katılığı Sorunu.................................... 68
VI. “Türk Devleti” mi, “Türkiye Devleti” mi?..................................................................... 69
VII. Millî Egemenlik İlkesi................................................................................................ 70
VIII. Hükûmet Sistemi: Meclis Hükûmeti........................................................................... 71
IX. Devlet Başkanlığının Yokluğu...................................................................................... 72
X. İcra Vekilleri Heyetinin Meclis Tarafından Seçilmesi...................................................... 72
XI. Milletlerarası Andlaşma Yapma Yetkisi........................................................................ 72
XII. Yargı Organının Durumu............................................................................................ 73
XIII. Yerinden Yönetim..................................................................................................... 73
XIV. Saltanatın Kaldırılması.............................................................................................. 73
XV. Birinci Meclisin Sonu................................................................................................. 75
XVI. Cumhuriyetin İlânı.................................................................................................... 75
XVII. Hilâfetin Kaldırılması............................................................................................... 76
I. Hazırlanışı..................................................................................................................... 78
II. Anayasanın Üstünlüğü................................................................................................... 79
III. Anayasanın Katılığı..................................................................................................... 83
IV. 1924 Teşkilât-ı Esasîye Kanununun Anayasal Niteliği.................................................... 83
V. Genel Hükümler........................................................................................................... 84
VI. Yasama: TBMM.......................................................................................................... 85
VII. Yürütme.................................................................................................................... 86
A. Cumhurbaşkanı........................................................................................................ 86
B. Hükûmet................................................................................................................. 87
VIII. Hükûmet Sistemi: Kuvvetler Birliği ve Görevler Ayrılığı Sistemi................................. 87
IX. Yargı.......................................................................................................................... 89
X. Temel Hak ve Hürriyetler.............................................................................................. 91
XI. Çok Partili Döneme Geçiş............................................................................................ 93
XII. 1924 Teşkilât-ı Esasîye Kanununun Demokrasi Anlayışı............................................... 94
XIII. “1945 Anayasası”...................................................................................................... 95
XIV. 1924 Teşkilât-ı Esasîye Kanununda Yapılan Değişikliklerin Listesi.............................. 97
I. 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi........................................................................................ 99
II. Yeni Anayasanın Hazırlanması..................................................................................... 104
III. 1961 Anayasasının İçeriği........................................................................................... 106
A. Genel Esaslar......................................................................................................... 106
B. Temel Hak ve Hürriyetler....................................................................................... 108
C. Yasama................................................................................................................. 108
D. Yürütme................................................................................................................ 109
E. Yargı..................................................................................................................... 110
IV. 1961 Anayasasının Uygulanması................................................................................. 111
A. 12 Mart Muhtırası ve 1971-1973 Anayasa Değişiklikleri........................................... 111
B. 1961 Anayasasının Yıkılışı...................................................................................... 112
V. 1961 Anayasasında Yapılan Değişikliklerinin Listesi..................................................... 114
I. 12 Eylül Askerî Müdahalesi.......................................................................................... 115
II. Anayasa Düzeni Hakkında Kanun................................................................................ 116
III. Kurucu Meclis Hakkında Kanun................................................................................. 118
IV. 1961 ve 1982 Anayasalarının Hazırlanışları Bakımından Karşılaştırılması...................... 119
A. Benzerlikleri.......................................................................................................... 119
B. Farkları.................................................................................................................. 120
V. 1982 Anayasasının Başlıca Özellikleri.......................................................................... 121
V. 1982 Anayasasında Yapılan Değişiklikler..................................................................... 125
A. 1995 Değişiklikleri................................................................................................. 126
B. 2001 Değişiklikleri................................................................................................. 126
C. 2007 Değişiklikleri................................................................................................. 127
D. 2010 Değişiklikleri................................................................................................. 127
E. 2017 Değişiklikleri................................................................................................. 127
F. 15 Temmuz 2016 Hükûmet Darbesi Teşebbüsü......................................................... 130
I. Cumhuriyetçilik İlkesi.................................................................................................. 132
A. Cumhuriyet Nedir?................................................................................................. 132
1. Dar Anlamda Tanım: Cumhuriyet Monarşinin Tersidir.......................................... 134
2. Geniş Anlamda Tanım: “Cumhuriyet = Demokrasi”.............................................. 135
3. Hangi Anlayış Doğru: Ampirik Veriler................................................................ 136
B. Türkiye’de Cumhuriyet Anlayışı.............................................................................. 137
1. Türk Anayasa Hukuku Doktrininin Cumhuriyet Anlayışı....................................... 137
2. Türk Anayasa Mahkemesinin Cumhuriyet Anlayışı............................................... 140
Sonuç........................................................................................................................ 141
II. Üniter Devlet ilkesi..................................................................................................... 142
A. Genel olarak Üniter Devlet..................................................................................... 142
B. Türkiye Devletinin Üniter Niteliği........................................................................... 143
1. Ülkenin Bölünmez Bütünlüğü............................................................................. 144
2. Milletin Bölünmez Bütünlüğü............................................................................. 144
III. İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi........................................................................... 146
A. “İnsan Hakları” Terimi........................................................................................... 146
B. “Saygılı” Terimi..................................................................................................... 147
C. “İnsan Haklarına Dayalı” Terimi ile “İnsan
Haklarına Saygılı” Terimi Arasında
Fark var
mıdır?......................................................................................................
147
D. İnsan Haklarına Saygı “Toplumun Huzuru, Millî Dayanışma ve Adalet” Anlayışı ile Çerçevelendirilmiş midir?....................................................................................... 148
IV. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet........................................................................... 150
A. Millet Kavramı...................................................................................................... 151
1. Objektif Millet Anlayışı...................................................................................... 152
2. Sübjektif Millet Anlayışı..................................................................................... 152
B. Atatürk’ün Milliyetçilik Anlayışı Nedir?.................................................................. 154
1. Atatürk’ün Yazılarında....................................................................................... 154
2. Anayasada......................................................................................................... 155
3. Anayasa Mahkemesi Kararlarında....................................................................... 155
Hukukumuzdaki Objektif Milliyetçilik Unsurları...................................................... 157
V. Demokratik Devlet İlkesi............................................................................................. 158
A. Demokrasi Nedir?.................................................................................................. 159
1. Normatif Demokrasi Teorisi................................................................................ 159
2. Ampirik Demokrasi Teorisi................................................................................. 160
B. 1982 Anayasasına Göre Demokratik Devlet.............................................................. 162
VI. Lâik Devlet ilkesi...................................................................................................... 165
A. Din Hürriyeti......................................................................................................... 166
1. İnanç Hürriyeti................................................................................................... 167
2. İbadet Hürriyeti.................................................................................................. 171
B. Din ve Devlet işlerinin Ayrılığı............................................................................... 172
1. Devletin Resmî Bir Dini Olmamalıdır.................................................................. 172
a) Birinci İhtimal: Resmî Din............................................................................. 172
b) İkinci ihtimal: “Hâkim Din”........................................................................... 173
c) Üçüncü İhtimal: Hüküm İçermeme................................................................. 174
d) Dördüncü İhtimal: Lâiklik.............................................................................. 175
e) Beşinci İhtimal: Anayasanın Devletin Din ile İlgili Kanun Çıkarmasının Yasaklaması................................................................................................................... 175
2. Devlet Bütün Dinler Karşısında Tarafsız Olmalıdır............................................... 175
3. Devlet Bütün Din Mensuplarına Eşit Davranmalıdır.............................................. 177
4. Din Kurumları ile Devlet Kurumları Birbirinden Ayrı Olmalıdır............................ 178
5. Hukuk Kuralları Din Kurallarına Uymak Zorunda Olmamalıdır............................. 180
C. Lâikliğin Korunması.......................................................................................... 182
1. Din Hürriyetinin Kötüye Kullanılması Yasağı...................................................... 182
2. Siyasî Partiler Bakımından Lâiklik İlkesi............................................................. 182
3. İnkılâp Kanunlarının Korunması.......................................................................... 183
4. Çeşitli Kanunlarla Lâiklik İlkesini Korunması...................................................... 184
D. Lâiklik Konusunda Değerlendirmeler....................................................................... 184
1. Dünya Devletleri Anayasalarında Lâiklik İlkesi.................................................... 184
2. Lâiklik ile Demokrasi Arasında Bir İlişki Var mıdır?............................................ 186
VII. Sosyal Devlet İlkesi.................................................................................................. 190
A. Genel Olarak sosyal devlet Anlayışı........................................................................ 190
1. Tanım............................................................................................................... 190
2. Tarihsel Gelişim: Jandarma Devletten Sosyal Devlete........................................... 191
3. Sosyal Devlet - Sosyalist Devlet.......................................................................... 191
4. Sosyal Devlet - Devletçilik................................................................................. 192
5. Sosyal Devletin Hürriyet Anlayışı: “Özgürleştirme”.............................................. 192
6. Anayasa Mahkemesinin Sosyal Devlet Anlayışı.................................................... 192
B. Anayasada Ekonomik Sistem Tercihi Var mıdır?...................................................... 193
C. Sosyal Devleti Gerçekleştirmeye Yönelik Tedbirler.................................................. 195
1. Herkese İnsan Onuruna Yaraşan Asgarî Bir Yaşam Düzeyi Sağlamaya Yönelik Tedbirler: Sosyal Haklar.................................................................................................... 195
2. Gelir ve Servet Farklılıklarının Azaltılmasına Yönelik Tedbirler............................ 199
3. Özel Olarak Korunması Gereken Kimseler........................................................... 201
4. Sosyal Devletin Gerçeklemesinde Sendikal Hakların Önemi.................................. 202
D. Değerlendirmeler................................................................................................... 202
1. Sosyal Devlet Hakkında...................................................................................... 203
2. “Anayasal İktisat” veya “İktisat Politikası Anayasası” Hakkında............................ 206
VIII. Hukuk Devleti......................................................................................................... 207
A. Genel Olarak Hukuk Devleti İlkesi.......................................................................... 207
1. Tanım............................................................................................................... 207
2. Hukuk Devleti İlkesinin Tarihsel Gelişimi............................................................ 208
a) Mülk-Devlet Anlayışı.................................................................................... 208
b) Polis Devleti Anlayışı.................................................................................... 209
c) Hazine Teorisi............................................................................................... 210
3. Anayasa Mahkemesinin Hukuk Devleti Anlayışı.................................................. 211
B. Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri (Hukuk Devletinin Şartları).................................. 213
1. Hukuk Devleti İlkesinin Genel Gerekleri.............................................................. 214
a) Yasama Organı Hukuka Bağlı Olmalıdır......................................................... 214
b) Yürütme Organı Hukuka Bağlı Olmalıdır........................................................ 215
c) Yargı Organı da Hukuka Bağlı Olmalıdır........................................................ 215
2. Hukuk Devleti İlkesinin Özel Gerekleri............................................................... 217
a) İdarenin Bütün Eylem ve İşlemleri Yargı Denetimine Tâbi Olmalıdır................ 217
b) Hâkimler, Bağımsız ve Teminatlı Olmalıdır.................................................... 220
c) İdarenin Faaliyetleri Önceden Bilinebilir Olmalıdır.......................................... 220
d) Hukukî Güvenlik İlkesi ve Geçmişe Etki Yasağı.............................................. 220
e) İdarenin Malî Sorumluluğu Mevcut Olmalıdır................................................. 221
f) Diğer Gerekler............................................................................................... 222
C. Hukuk Devleti Kavramı Hakkında Değerlendirmeler................................................. 222
IX. Toplumun Huzuru, Millî Dayanışma ve Adalet İlkeleri................................................. 225
X. Başlangıçta Belirtilen Temel İlkeler.............................................................................. 226
XI. Millî Egemenlik İlkesi................................................................................................ 231
A. Tanımı.................................................................................................................. 231
1. Millet Kavramı.................................................................................................. 231
2. Egemenlik Kavramı............................................................................................ 232
B. Egemenliği Millet Adına Kullanan Organlar............................................................. 235
C. Egemenliğin Kullanılmasında sınırlar....................................................................... 237
XII. Eşitlik İlkesi......................................................................................................... 238
A. Düzenleme............................................................................................................ 238
B. Hukukî Niteliği...................................................................................................... 239
C. Muhatapları........................................................................................................... 239
1. Kanunun Uygulayıcıları...................................................................................... 240
2. Kanun Koyucu................................................................................................... 240
3. Eşitlik İlkesi Özel Kişilere de Hitap Eder mi?....................................................... 240
D. Çeşitleri................................................................................................................. 242
1. Mutlak Eşitlik.................................................................................................... 242
2. Nispî Eşitlik....................................................................................................... 243
E. Pozitif Ayrımcılık................................................................................................... 246
F. Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Denetiminde Eşitlik İlkesi............................... 248
1. Mutlak Eşitlik İlkesi Bakımından Denetim........................................................... 248
2. Nispî Eşitlik İlkesi Bakımından Denetim.............................................................. 248
G. “Eşitsizlik” - “Eksik Düzenleme” İlişkisi: Anayasa Mahkemesi Eksik Düzenleme Nedeniyle İptal kararı verebilir mi?......................................................................................... 252
XIII. Anayasanın Bağlayıcılığı ve üstünlüğü...................................................................... 255
A. Anayasanın Bağlayıcılığı........................................................................................ 255
B. Anayasanın Üstünlüğü....................................................................................... 257
XIV. Devletin Resmî Dili, Bayrağı, Millî Marşı, Başkenti (m.3)......................................... 258
A. Devletin Resmî Dili................................................................................................ 258
B. Devletin Bayrağı.................................................................................................... 261
C. Millî Marş............................................................................................................. 261
D. Devletin Başkenti................................................................................................... 261
XV. Devletin Temel Amaç ve Görevleri (m.5)................................................................... 262
XVI. Değiştirilebilecek ve Değiştirilemeyecek İlkeler (m.4)............................................... 264
XVII. Atatürk İlke ve İnkılâpları Üzerine Bir Not.............................................................. 264
A. Atatürk İlkeleri...................................................................................................... 265
B. Atatürk İnkılâpları.................................................................................................. 268
XVII. Temel İlkeler Hakkında Genel Bir Değerlendirme.................................................... 269
I. Kavramlar.................................................................................................................... 272
A. Hürriyet................................................................................................................. 272
B. Hak....................................................................................................................... 273
C. İnsan Hakları......................................................................................................... 274
D. Kamu Hürriyetleri.................................................................................................. 275
E. Kişi Hak ve Hürriyetleri.......................................................................................... 275
F. Vatandaş Hakları.................................................................................................... 276
G. Temel Hak ve Hürriyetler....................................................................................... 276
H. Anayasal Haklar..................................................................................................... 277
İ. Tercihimiz.............................................................................................................. 277
II. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması................................................................ 278
A. Jellinek’in Sınıflandırması...................................................................................... 278
1. Negatif Statü Hakları.......................................................................................... 279
2. Pozitif Statü Hakları........................................................................................... 279
3. Aktif Statü Hakları............................................................................................. 279
B. 1982 Anayasasının Sınıflandırması.......................................................................... 281
1. Kişinin Hakları ve Ödevleri................................................................................ 281
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler............................................................... 281
3. Siyasî Haklar ve Ödevler.................................................................................... 283
4. Anayasada Düzenlenmemiş Hürriyetler: “İsimsiz Hürriyetler”............................... 283
III. 1982 Anayasasının Temel Hak Ve Hürriyetler Konusundaki Temel Yaklaşımı............... 285
A. Tabiî Hak Anlayışı mı, Pozitivist Hak Anlayışı mı?.................................................. 285
B. İnsan Haklarına “Dayalı” Devlet - İnsan Haklarına “Saygılı” Devlet.......................... 286
C. İnsan Haklarına Saygı “Toplumun Huzuru, Millî Dayanışma ve Adalet” Anlayışı ile Çerçevelendirilmiş midir?....................................................................................... 287
D. Devletin “Özgürleştirme” Ödevi.............................................................................. 287
E. Hak - Ödev İlişkisi................................................................................................. 287
F. Hürriyet - Otorite Dengesi....................................................................................... 289
IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Süjeleri............................................................................ 290
A. İnsanlar (=Herkes, Kimse)...................................................................................... 290
B. Vatandaşlar............................................................................................................ 291
C. Belli Kategoriler..................................................................................................... 292
D. Yabancıların Durumu............................................................................................. 292
V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılamaması.................................................... 293
VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlılığı ve Sınırlanması.................................................. 295
A. Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınırlılığı..................................................................... 296
1. Anayasal Sınırlar................................................................................................ 296
2. Nesnel (Objektif) Sınırlar.................................................................................... 296
3. İçkin Sınırlar...................................................................................................... 297
B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması................................................................. 298
VII. Olağan Dönemlerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Sistemi.................... 299
A. Ön Açıklamalar...................................................................................................... 300
B. Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Şartları (Sınırlamanın Sınırları)......................... 301
1. Sınır, Şart veya Kriter Terimleri.......................................................................... 301
2. 2001’den Önce................................................................................................... 302
3. 2001’den Sonra.................................................................................................. 302
4. 13’üncü Maddenin Yeni Şeklinin Getirdikleri ve Götürdükleri............................... 303
5. 13’üncü Maddedeki Şartların Bağımsızlığı........................................................... 303
6. Şartların Uygulanmaı Sırası................................................................................ 304
C. Birinci Şart: Sınırlama Kanunla Yapılmalıdır............................................................ 308
D. İkinci Şart: Sınırlama, anayasada Belirtilen Sebeplere Dayanmalıdır.......................... 312
1. İlgili Maddelerde Belirtilen “Sınırlama Sebepleri”ne Örnekler............................... 314
2. “Sınırlama Sebepleri”nin Hukukî Niteliği............................................................. 315
3. Sınırlama Sebebine Dayanma Zorunluluğu........................................................... 315
4. “Sınırlama Sebepleri” ile “Anayasal Sınırlar” Birbirinden Farklıdır........................ 315
5. Anayasanın İlgili Maddesinde Sınırlama Sebebi Belirtilmemiş Olan Temel Hak ve Hürriyetler Sınırlanabilir mi?.............................................................................. 316
6. İsimsiz Hürriyetler Sınırlanabilir mi?................................................................... 317
7. Hak ve Hürriyetler Anayasada Sayılanlardan Başka Bir
Sınırlama Sebebine Dayanılarak Sınırlanabilir mi? (Sınırlama Sebeplerinin
İnhisarîliği: Sınırlama
Sebepleri Numerus Clausus Olarak
Sayılmıştır)................................................... 318
E. Üçüncü Şart: Sınırlama Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olmalıdır................... 322
1. Anayasanın Sözüne Uygunluk............................................................................. 322
2. Anayasanın Ruhuna Uygunluk............................................................................ 324
F. Dördüncü Şart: Sınırlama Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır................................... 325
1. Ölçülülük İlkesinin Kabulü................................................................................. 326
2. Formülün Eleştirisi............................................................................................. 326
3. Ölçülülük İlkesi Tanımı ve Alt İlkeleri................................................................. 327
a) Elverişlilik İlkesi........................................................................................... 328
b) Gereklilik İlkesi............................................................................................ 329
c) Oranlılık İlkesi.............................................................................................. 330
4. Ölçülülük Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?............................................................ 333
a) Sınırlamanın Aracı........................................................................................ 334
b) Sınırlamanın Amacı....................................................................................... 334
5. Araç ile Amaç Arasındaki Uygunluk Başka Şey, Aracın veya Amacın Kendisinin Anayasaya Uygunluğu Başka Şeydir.................................................................................... 336
6. Ölçülülük Kriteri Bağımsız Bir Kriterdir.............................................................. 337
7. Türk Anayasa Mahkemesi İçtihatlarında Ölçülülük İlkesi...................................... 339
G. Beşinci Şart: Sınırlama Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygun Olmalıdır. 342
1. Getiriliş Nedeni: Belirginlik, Kullanışlılık ve Uluslararası Sözleşmelerde Geçme... 342
2. Hangi “Demokratik Toplum”?............................................................................. 344
a) “1982 Anayasasının Benimsediği Demokratik Toplum” Görüşü........................ 344
b) “Batılı Demokratik Toplum” Görüşü.............................................................. 345
c) Anayasa Mahkemesinin Benimsediği “Demokratik Toplum” Anlayışı............... 346
d) Görüşümüz................................................................................................... 347
3. Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri Nelerdir?.............................................. 348
4. “Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri” Bağımsız Bir Kriter midir? Yoksa “Ölçülülük İlkesi”nin Uygulama Ortamı mıdır?.................................................................... 349
H. Altıncı Şart: Sınırlama Temel Hak ve Hürriyetlerin Özlerine Dokunmamalıdır............ 354
I. Yedinci Şart: Sınırlama Lâik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmamalıdır................ 361
1. Din Hürriyeti..................................................................................................... 361
2. Din-Devlet İşlerinin Ayrılığı............................................................................... 362
J. 2001 Öncesi Olup 2001 Sonrası Olmayan Şart: Sınırlama Öngörüldüğü Amaç Dışında Kullanılmamalıdır.................................................................................................. 364
VIII. Olağanüstü Hâllerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması (Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması).................................................................................... 366
A. Sınırlandırmanın Şartları......................................................................................... 368
1. Savaş, Seferberlik veya Olağanüstü Hâllerden Biri Mevcut Olmalıdır.................... 368
2. Milletlerarası Hukuktan Doğan Yükümlülükler İhlâl Edilmemelidir....................... 369
3. Ölçülülük İlkesine Uyulmalıdır........................................................................... 370
4. Çekirdek Alana Dokunma Yasağı........................................................................ 373
B. Olağanüstü Hâllerde Yapılan Temel Hak ve Hürriyet
Sınırlamalarının, Olağanüstü
Hâlin Kendisinden Kaynaklanan
Sınırları.................................................................
375
C. Olağanüstü Hâllerde Sınırlandırma Aracı: Kanun Hükmünde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri............................................................................................................................. 376
D. Olağan ve Olağanüstü hâllerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Şartları Arasındaki Farklar (13’üncü Madde ile 15’inci Madde Karşılaştırması)....................................... 377
E. Bazı Ek Sorunlar.................................................................................................... 378
1. Olağanüstü Hâllerde Anayasanın 13’üncü Maddesi Uygulanır mı?......................... 379
2. Anayasanın 13’üncü Maddesi ile 15’inci Maddesi Arasında Ne İlişkisi Vardır?..... 380
3. Hangi Hâlde 15’inci Madde, Hangi Hâlde 13’üncü Madde Uygulanır?................... 381
4. “Sınırlama” Durumunda 13’üncü Madde, “Durdurma” Durumunda
15’inci Madde
mi
Uygulanır?...................................................................................................
382
5. Ülkede Olağanüstü Hâl İlân Edildiğinde 13’üncü Maddenin
Uygulanma İmkanı
Kalır
mı?..........................................................................................................
383
F. Değerlendirme ve sonuç.......................................................................................... 384
X. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler.................................................. 386
A. İzin Usûlü.............................................................................................................. 386
B. Bildirim Usûlü....................................................................................................... 386
C. Serbestlik Usûlü..................................................................................................... 387
Ix. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması................................................................ 387
A. İç Koruma............................................................................................................. 388
1. Teşriî Başvuru Yolu (Dilekçe Hakkı)................................................................... 388
2. İdarî Başvuru Yolları.......................................................................................... 389
3. Bağımsız Kurumlara Başvuru Yolları.................................................................. 390
a) Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna Başvuru........................................ 390
b) Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvuru............................................................. 391
3. Yargısal Başvuru Yolları.................................................................................... 393
B. Uluslararası Koruma............................................................................................... 394
1. Birleşmiş Milletler Çerçevesinde İnsan Haklarının Korunması............................... 395
2. Avrupa Konseyi Çerçevesinde İnsan Haklarının Korunması:
Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi..................................... 395
EK-1: Çeşitli Temel Hak ve Hürriyetler................................................................ 398
A. Kişinin Hakları ve Ödevleri................................................................................... 398
1. Kişi Dokunulmazlığı (m.17)................................................................................ 398
2. Zorla Çalıştırma Yasağı (m.18)........................................................................... 398
3. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği (m.19)...................................................................... 399
4. Özel Hayatın Gizliliği (m.20).............................................................................. 399
5. Konut Dokunulmazlığı (m.21)............................................................................. 400
6. Haberleşme Hürriyeti (m.22)............................................................................... 400
7. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti (m.23)................................................................. 401
8. Din, Vicdan ve İbadet Hürriyeti (m.24)................................................................ 401
9. Düşünce ve Kanaat Hürriyeti (m.25).................................................................... 401
10. Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti (m.26)................................................ 402
11. Bilim ve Sanat Hürriyeti (m.27)........................................................................ 402
12. Basın Hürriyeti (m.28)...................................................................................... 402
13. Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı (m.29)................................................................ 403
14. Dernek Kurma Hürriyeti (m.33)........................................................................ 403
15. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı (m.34)...................................... 403
16. Mülkiyet Hakkı (m.35)..................................................................................... 404
17. Hak Arama Hürriyeti (m.36)............................................................................. 404
18. Kanunî Hâkim Güvencesi (m.37)....................................................................... 404
19. Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar (m.38)............................................................... 405
20. İspat Hakkı (m.39)........................................................................................... 405
21. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması (m.40)................................................... 405
B. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler................................................................... 405
1. Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları (m.41)........................................................ 405
2. Çalışma, Sözleşme ve Özel Teşebbüs Kurma Hürriyeti (m.48).............................. 406
3. Çalışma Hakkı ve Ödevi (m.49).......................................................................... 406
4. Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı (m.50)......................................................... 406
5. Sendika Kurma Hakkı (m.51).............................................................................. 406
6. Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı (m.54).......................................... 407
7. Grev Hakkı ve Lokavt (m.54)............................................................................. 407
C. Siyasî Haklar ve Ödevler....................................................................................... 408
1. Vatandaşlık Hakkı (m.66)................................................................................... 408
3. Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Ayrılma Hakkı (m.68)........................ 409
4. Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı (m.70)............................................................. 409
5. Vatan Hizmeti Hakkı (m.72)............................................................................... 409
6. Vergi Ödevi (m.73)............................................................................................ 409
7. Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı............................... 409
EK-2: Temel Hak ve Hürriyetler Alanında İlkler........................................................... 410
1. İlk Defa 1839 Tanzimat Fermanıyla Tanınan Haklar ve İlkeler .................................. 410
2. İlk Defa 1856 Islahat Fermanı Tarafından Tanınan Haklar ve İlkeler .......................... 410
3. İlk Defa 1876 Kanun-u Esasîsi Tarafından Tanınan Haklar Ve İlkeler......................... 410
4. İlk Defa 1909 Kanun-u Esasî Değişiklikleriyle Tanınan Haklar ve İlkeler.................... 410
5. İlk Defa 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu Tarafından Tanınan Haklar ve İlkeler .......... 410
6. İlk Defa 1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu Tarafından Tanınan Haklar ve İlkeler........... 410
7. İlk Defa 1961 Anayasası Tarafından Tanınan Haklar ve İlkeler.................................. 411
8. İlk Defa 1961 Anayasasının 1971 Değişiklerinde Getirilen İlke.................................. 411
9. İlk Defa 1982 Anayasası Tarafından Tanınan Haklar ve İlkeler ................................. 411
10. İlk Defa 1982 Anayasasının 2001 Değişiklikleriyle Tanınan Haklar ve İlkeler .......... 411
11. İlk Defa 1982 Anayasasının 2010 Değişiklikleriyle Tanınan Haklar ve İlkeler .......... 411
12. 1982 Anayasasının 2017 Değişiklikleriyle Getirilen Yenilik..................................... 411
I. Genel Olarak................................................................................................................ 413
II. Siyasî Partilerin Hukukî Niteliği................................................................................... 415
III. Siyasî Partilerin Kurulması ve Parti Üyeliği................................................................. 416
A. Siyasî Partilerin Kurulması..................................................................................... 416
B. Parti Üyeliği.......................................................................................................... 417
IV. Siyasî Partilerin Finansmanı ve MalÎ Denetim.............................................................. 417
A. Devlet Yardımı...................................................................................................... 418
B. Bağışlar................................................................................................................. 418
C. Siyasî Partilerin ve Adayların Seçim Harcamalarının Sınırlandırılması....................... 420
D. Siyasî Partilerin Mali Denetimi............................................................................... 420
V. Siyasî Partilere İlişkin Yasaklar ve Sınırlamalar............................................................ 421
A. Siyasî Partilerin Amaçlarına İlişkin Yasaklar (m.68/4).............................................. 422
B. Siyasî Partilerin Örgütlenmelerine İlişkin Yasaklar................................................... 426
C. Siyasî Partilerin Çalışmalarına İlişkin Yasaklar......................................................... 427
VI. Siyasî Partilerin Kapatılması....................................................................................... 428
A. Dava Açılması Usûlü.............................................................................................. 428
B. Kapatma Sebepleri ve Şartları................................................................................. 429
1. Siyasî Partilerin Tüzük ve Programlarının Anayasa, m.68/4’e Aykırı Olması.......... 429
2. Siyasî Partilerin Eylemlerinin Anayasa, m.68/4’e
Aykırı Olması: Odak Haline
Gelme
Şartı.......................................................................................................
430
3. Siyasî Partilerin Yabancılardan Yardım Alması.................................................... 431
4. Diğer Kapatma Sebepleri: Kapatma Sebeplerinde Sınırlılık Sorunu........................ 431
C. Parti Kapatma Davalarında usûl............................................................................... 434
D. Kapatma Davası Sonucunda verilebilecek kararlar.................................................... 435
1. Davanın Reddi................................................................................................... 435
2. Kapatma Kararı.................................................................................................. 435
3. Partinin Devlet Yardımından Kısmen veya Tamamen Yoksun Bırakılması Kararı... 439
VII. Siyasî Partilere İhtar................................................................................................. 441
VIII. Devlet Yardımından Yoksun Bıraktırma Davası......................................................... 443
VIII. Partilerin Kapatılmasında AİHM’nin Denetimi.......................................................... 444
I. Ön Bilgiler................................................................................................................... 452
II. Milletvekili Seçilme Yeterliliği.................................................................................... 453
A. Olumlu Şartlar....................................................................................................... 454
1. Türk Vatandaşlığı............................................................................................... 454
2. Yaş................................................................................................................... 455
3. Öğrenim............................................................................................................ 455
B. Olumsuz Şartlar..................................................................................................... 456
1. Kısıtlı Olmamak................................................................................................. 456
2. Askerlikle İlişiği Olmamak................................................................................. 456
3. Cumhurbaşkanlığına Aday Olmamak................................................................... 457
4. Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak............................................................. 457
5. Toplam Bir Yıldan Fazla Hapis Cezasına Hüküm Giymiş Olmamak..................... 459
6. Ağır Hapis Cezasına Hüküm Giymiş Olmamak.................................................... 459
7. “Yüz Kızartıcı Suçlar”dan Hüküm Giymiş Olmamak............................................ 460
8. Belirli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak.......................................................... 461
C. Ceza Mahkûmiyetiyle İlgili Ek Sorunlar................................................................... 462
1. Tutukluluk......................................................................................................... 462
2. Mahkûmiyet Sebebiyle Seçilme Yetersizliğinin Başlangıç Anı............................... 462
3. Af..................................................................................................................... 464
4. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar.................................................. 464
5. Paraya Çevirme.................................................................................................. 464
6. Erteleme............................................................................................................ 465
7. Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi.................................................................. 466
8. Mahsup Kararı................................................................................................... 467
D. Seçilme Yeterliliğine Sahip Olup da İstifa Etmedikçe Aday Olamayanlar................... 467
E. Milletvekili Seçilme Yeterliliği Şartları Konusunda Yüksek
Seçim Kurulunun
Denetimi...............................................................................................................
468
III. Seçimlerin Başlangıcı ve Seçim Takvimi..................................................................... 471
A. Meclisin Seçim Döneminin Sona Ermesiyle............................................................. 471
B. Meclisin Erken Seçim Kararı Almasıyla................................................................... 471
C. TBMM Seçimlerinin Cumhurbaşkanınca Yenilenmesiyle (Fesihle)............................ 477
D. Genel Seçimlere Bir Yıl ve Daha Az Bir Süre Kalmışken
Cumhurbaşkanlığı
Makamının Herhangi Bir Nedenle
Boşalması........................................................... 477
Seçim Takvimi........................................................................................................... 478
IV. Seçimlerin Geriye Bırakılması.................................................................................... 479
V. Ara Seçimler.............................................................................................................. 479
VI. Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi: Yüksek Seçim Kurulu..................................... 481
VII. Seçmen Olabilmenin Şartları (Seçme Yeterliliği)........................................................ 484
a. Olumlu Şartlar........................................................................................................ 484
1. Türk Vatandaşı Olmak........................................................................................ 484
2. 18 Yaşını Doldurmuş Olmak (Siyasî Rüşt)........................................................... 484
3. Seçmen Kütüğüne Yazılı Olmak.......................................................................... 485
B. Olumsuz Şartlar..................................................................................................... 485
1. Kısıtlı Olmamak................................................................................................. 485
2. Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak............................................................. 486
3. Seçme Hakkına Sahip Olup da Oy Kullanamayacak Olanlar.................................. 486
VIII. Seçim İlkeleri.......................................................................................................... 487
A. Seçimlerin Serbestliği İlkesi.................................................................................... 487
B. Genel Oy İlkesi...................................................................................................... 489
C. Eşit Oy İlkesi......................................................................................................... 490
D. Tek Dereceli Seçim İlkesi....................................................................................... 490
E. Gizli Oy İlkesi........................................................................................................ 491
F. Açık Sayım ve Döküm İlkesi................................................................................... 492
G. Seçimlerin Yargı Organlarının Yönetimi ve Denetimi Altında Yapılması İlkesi........... 492
H. “Kişisel Oy” veya “Oy Hakkı Hakkının Kişiselliği (Şahsîliği)” İlkesi......................... 492
IX. Seçim Çevreleri......................................................................................................... 493
X. Adaylık...................................................................................................................... 495
A. Bağımsız Adaylık................................................................................................... 495
B. Parti Listesinden Adaylık........................................................................................ 495
XI. Siyasî Partilerin Seçime Katılması............................................................................... 497
XII. Seçim İttifakları........................................................................................................ 497
XIII. Seçim Sistemi......................................................................................................... 499
A. Türkiye’de Seçim Sistemleri................................................................................... 500
B. Seçim Sistemi Konusunda Anayasa Mahkemesinin İçtihadı....................................... 501
C. Yüzde 10’luk Ulusal Baraj...................................................................................... 501
D. Nispî Temsil Sistemi - d’Hondt Usûlü..................................................................... 503
E. “Temsilde Adalet” ve “Yönetimde İstikrar” İlkeleri................................................... 505
XIV. Seçim Kanunlarının Uygulanma Tarihi..................................................................... 506
XV. Yürürlükten Kaldırılan Düzenlemeler......................................................................... 508
A. Tercihli Oy............................................................................................................ 508
B. Seçim Çevresi Barajı.............................................................................................. 508
C. Kontenjan Adaylığı................................................................................................ 509
D. Türkiye Milletvekilliği (Ülke Seçim Çevresi Milletvekilliği)..................................... 510
I. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması.............................................................................. 512
II. Milletvekilliğinin Sona Ermesi: Seçimlerle.................................................................... 514
III. Milletvekilliğinin Düşmesi.......................................................................................... 516
A. Düşme Sebepleri.................................................................................................... 516
1. İstifa................................................................................................................. 517
2. Kesin Hüküm Giyme.......................................................................................... 518
3. Kısıtlama Kararı................................................................................................. 520
4. Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmeti
Sürdürmekte Israr
Etme
Hali.........................................................................................................
520
5. Devamsızlık....................................................................................................... 522
6. Cumhurbaşkanı Seçilme..................................................................................... 523
7. Cumhurbaşkanı Yardımcısı veya Bakan Olarak Atanma........................................ 523
8. Tarihsel Bilgi: Partisinin Temelli Kapatılmasına Beyan ve
Eylemleriyle
Sebep
Olma......................................................................................................
524
9. Türk Vatandaşlığının Kaybı, Milletvekilliğini Düşürür mü?................................... 525
B. Milletvekilliğinin Düşmesi Kararının Yargısal Denetimi............................................ 528
IV. Milletin Temsili İlkesi................................................................................................ 530
V. Andiçme.................................................................................................................... 531
VI. Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan İşler........................................................................... 532
VII. Yasama Sorumsuzluğu.............................................................................................. 536
A. Tanımı, Amacı, Anayasal Düzenleme...................................................................... 537
B. Şartları.................................................................................................................. 537
1. Fiil, Meclis Çalışmaları Sırasında İşlenmiş Olmalıdır............................................ 537
2. Fiil, Oy, Söz veya Düşünce Açıklanması Şeklinde Olmalıdır................................. 538
C. Kapsamı: Mutlaktır................................................................................................. 540
1. Hukukî+Cezaî Sorumsuzluk................................................................................ 540
2. Kaldırılamaz...................................................................................................... 541
3. Süreklidir.......................................................................................................... 541
D. Yasama Sorumsuzluğuyla İlgili Diğer Hususlar........................................................ 541
VIII. Yasama Dokunulmazlığı.......................................................................................... 542
A. Tanımı, Amacı, Başlangıç Anı ve Düzenlenişi.......................................................... 543
B. Kapsamı................................................................................................................ 544
1. Tutulmaya, Sorguya Çekilmeye, Tutuklanmaya ve Yargılanmaya Karşı Koruma.... 544
2. İnfaza Karşı Koruma.......................................................................................... 545
C. Yasama Dokunulmazlığının İstisnaları (Kapsam Dışında Kalanlar)............................ 546
1. Ağır Cezayı Gerektiren Suçüstü Hali................................................................... 546
a) Suçüstü Hâli................................................................................................. 546
b) “Ağır Cezayı Gerektiren Hâl”........................................................................ 547
2. Anayasanın 14’üncü Maddesindeki Durumlar....................................................... 549
D. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması................................................................. 551
E. Yasama Dokunulmazlığının Nispî Niteliği................................................................ 556
F. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar................................................................. 556
G. Kamu Düzeninden Olma......................................................................................... 556
H. Yasama Dokunulmazlığının Gerekliliği Üzerine Tartışma......................................... 558
I. 20 Mayıs 2016 Tarihli Anayasa Değişikliğiyle Yasama Dokunulmazlığının Askıya Alınması............................................................................................................................. 559
IX. Milletvekillerinin Malî Statüsü.................................................................................... 562
I. İçtüzük........................................................................................................................ 564
II. TBMM'nin iç Yapısı.................................................................................................... 569
A. Başkanlık Divanı.................................................................................................... 570
b. Siyasî Parti Grupları................................................................................................ 573
C. Danışma Kurulu..................................................................................................... 575
D. Komisyonlar.......................................................................................................... 575
III. TBMM'nin Çalışma Düzeni........................................................................................ 578
A. Parlâmentonun Sürekliliği İlkesi.............................................................................. 578
B. Zaman Birimleri..................................................................................................... 579
1. Yasama Dönemi................................................................................................. 579
2. Yasama Yılı....................................................................................................... 580
3. Birleşim............................................................................................................ 580
4. Oturum.............................................................................................................. 580
B. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Toplanması ve Tatili.............................................. 581
1. Kendiliğinden Toplanma..................................................................................... 581
2. Tatil.................................................................................................................. 581
3. Ara Verme......................................................................................................... 582
4. Olağanüstü Toplantı (“Ara Verme veya Tatil Sırasında Toplantı”)......................... 582
5. Toplantı Günleri................................................................................................. 584
C. Toplantı Yetersayısı................................................................................................ 584
Değerlendirme....................................................................................................... 586
D. Karar Yetersayısı................................................................................................... 586
1. Genel Karar Yetersayısı...................................................................................... 587
a) Üye Tamsayısı.............................................................................................. 587
b) Toplantıya Katılanlar..................................................................................... 587
c) Salt Çoğunluk............................................................................................... 589
d) Örnekler....................................................................................................... 589
2. Özel Karar Yetersayıları..................................................................................... 591
E. Oylama Usûlleri..................................................................................................... 592
1. İşaretle Oylama.................................................................................................. 592
2. Açık Oylama..................................................................................................... 594
3. Gizli Oylama..................................................................................................... 595
F. Meclis Görüşmeleri................................................................................................. 596
I. Yasama Fonksiyonu..................................................................................................... 599
A. Maddî Kriter.......................................................................................................... 599
B. Şeklî veya Organik Kriter....................................................................................... 602
C. Hangisi Doğru?...................................................................................................... 604
D. 1982 Anayasasına göre Yasama Fonksiyonunun Tanımı ile Yürütme ve Yargı Fonksiyonlarından Ayrılması.................................................................................. 605
II. Yasama Yetkisi........................................................................................................... 606
A. Yasama Yetkisinin Genelliği ilkesi.......................................................................... 607
1. Anlamı.............................................................................................................. 607
2. Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin İstisnaları Var mıdır?................................. 608
a) Doktrinin Ürettiği İstisnalar............................................................................ 608
b) Anayasa Tarafından Öngörülen İstisnalar........................................................ 611
B. Yasama Yetkisinin Aslîliği...................................................................................... 612
C. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği......................................................................... 614
III. Yasama İşlemleri: parlâmento kararı ve Kanun............................................................. 615
I. Genel Olarak Yasama İşlemi......................................................................................... 615
A. Yasama İşleminin Tanımı ve İdarî İşlem ile Yargı İşleminden Ayrılması.................... 615
1. Yasama İşleminin Tanımı................................................................................... 616
2. Yasama İşlemi - Yargı İşlemi Ayrımı.................................................................. 616
3. Yasama İşlemi - İdarî İşlem Ayrımı..................................................................... 617
4. Yasama Organının Tüzel Kişilik Sıfatından Kaynaklanan İşlemleri Yasama İşlemi Değildir........................................................................................................................ 617
B. Yasama İşlemlerinin Türleri: “Kanun”-“Parlâmento Kararı” Ayrımı........................... 621
IV. Parlâmento Kararları.................................................................................................. 623
A. Tanımı.................................................................................................................. 623
B. Parlâmento Kararları Çeşitleri................................................................................. 624
1. Yasama Organının Kendi İç Yapısına veya Çalışma Düzenine
İlişkin Aldığı
Parlâmento
Kararları..........................................................................................
624
2. Yasama Organının Yürütme Organı ile İlişkileri Çerçevesinde Aldığı Parlâmento Kararları........................................................................................................................ 625
3. Yasama Organının Yargı Organıyla İlişkileri Çerçevesinde
Aldığı Parlâmento
Kararları...........................................................................................................
625
4. Yasama Organının Sui Generis Parlâmento Kararları............................................ 626
5. Yeni Bir Tür Parlâmento Kararı: Yasama Organının Bağımsız
İdarî Otoritelere
Üye Seçme
Kararları.........................................................................................
626
6. Kamu Başdenetçisini Seçme Kararı..................................................................... 627
B. “Parlâmento Kararı” Biçiminde Yapılması Gereken Bir İşlem “Kanun” Biçiminde Yapılabilir mi?....................................................................................................................... 627
C. Parlâmento Kararlarının Kabulü ve Yayımlanması Usûlü.......................................... 629
C. Parlâmento Kararlarının Yargısal Denetimi Sorunu................................................... 630
1. Parlâmento Kararları Anayasa Mahkemesi Tarafından Denetlenemezler................ 630
2. Parlâmento Kararları Danıştay veya İdare Mahkemeleri
Tarafından da
Denetlenemez...................................................................................................
630
3. Bir Örnek: Sayıştaya Üye Seçilmesine İlişkin TBMM'nin 12
Kasım 1985 Tarih
ve 27 Sayılı Kararının Yargısal Denetimi
Sorunu................................................. 632
4. Parlâmento Kararlarının Yargı Denetimi Dışında Kalması Sakıncalı mıdır?........... 633
a) Yasama Organının Kendi İç Örgütlenişi ve Çalışma Düzenine
İlişkin
Parlâmento
Kararları.....................................................................................
634
b) Yasama Organının Yürütme Organı ile Olan İlişkileri Çerçevesinde Aldığı Parlâmento Kararları...................................................................................................... 635
c) Savaş İlânı, Silahlı Kuvvetlerin Yabancı Ülkelere
Gönderilmesine İzin
Verilmesi Yolundaki Parlâmento
Kararları..................................................... 635
d) Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim İlânının Onaylanması Kararları........................ 636
e) Kalkınma Plânlarının Onaylanması Kararı....................................................... 639
5. Parlâmento Kararlarının
Denetlenemeyeceği Kuralının Anayasa Mahkemesi Tarafından Aşılması: “İçtüzük
Düzenlemesi Niteliğindeki Diğer Meclis
Kararları”.........................................................................................................
640
V. Kanun........................................................................................................................ 644
I. Kanun Koymak............................................................................................................ 649
A. Teklif.................................................................................................................... 650
B. Görüşme................................................................................................................ 651
1. Komisyonda Görüşme........................................................................................ 651
2. Genel Kurulda Görüşme Safhası.......................................................................... 651
C. Kabul.................................................................................................................... 655
D. Yayın.................................................................................................................... 655
E. Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi............................................................... 658
Kısmen Uygun Bulmama Meselesi.......................................................................... 660
Cumhurbaşkanı TBMM’nin Üye Tamsayısının Salt Çoğunluğuyla
Aynen Kabul
Edilmiş Kanunu Yayınlamayı Reddedebilir
mi?................................................... 662
G. Kanunların Yürürlüğe Girmesi................................................................................ 665
II. Cumhurbaşkanını, Cumhurbaşkanı Yardımcılarını ve Bakanları Denetlemek................... 666
A. Yazılı Soru............................................................................................................ 668
B. Genel Görüşme...................................................................................................... 669
C. Meclis Araştırması................................................................................................. 669
D. Meclis Soruşturması............................................................................................... 671
1. Fonksiyonu........................................................................................................ 671
2. Kimler Hakkında İstenebilir?.............................................................................. 672
3. Konusu.............................................................................................................. 675
4. Meclis Soruşturması Açılması İstemi................................................................... 675
5. Meclis Soruşturması Açılması İsteminin Görüşülmesi........................................... 676
6. Meclis Soruşturması Komisyonu......................................................................... 677
7. Meclis Soruşturması Komisyonu Raporunun Genel Kurulda Görüşülmesi.............. 678
8. Yüce Divana Sevk Kararı................................................................................... 678
9. Yüce Divan’da Yargılama................................................................................... 680
10. Yüce Divan Kararı........................................................................................... 680
11. Etkililik Derecesi.............................................................................................. 681
III. Bütçe ve Kesinhesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve Kabul Etmek.............................. 683
A. Bütçe Kanunu........................................................................................................ 683
B. Kesinhesap Kanunu................................................................................................ 686
IV. Para Basılmasına Karar Vermek.................................................................................. 687
V. Savaş İlânına Karar Vermek, Silahlı Kuvvetlerin
Kullanılmasına, Türk Silahlı
Kuvvetlerinin Yabancı Ülkelere Gönderilmesine veya Yabancı Silahlı
Kuvvetlerin
Türkiye’de Bulunmasına İzin
Vermek..........................................................................
688
VI. Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bulmak......................................... 691
A. Onaylanması İçin Kanunla Uygun Bulunması Gereken Andlaşmalar.......................... 692
B. Onaylanması İçin Kanunla Uygun Bulunmaları Gerekmeyen Andlaşmalar.................. 695
C. Milletlerarası Andlaşmaların Türk normlar Hiyerarşindeki Yeri................................. 698
1. Çeşitli Görüşler.................................................................................................. 699
2. Görüşümüz........................................................................................................ 700
3. Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin Milletlerarası Andlaşmaların Değeri................. 703
D. Milletlerarası Andlaşmaların anayasaya Uygunluk Denetimi yapılabilir mi?............... 706
1. Onaylamayı Uygun Bulma Kanunlarının Denetimi Sorunu.................................... 707
2. Cumhurbaşkanının Onay Kararlarının Denetimi Sorunu........................................ 710
VII. Genel ve Özel Af İlânına Karar Vermek..................................................................... 711
VII. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Diğer görev ve yetkileri........................................... 713
IX. Anayasada Belirtilenler Dışında Türkiye Büyük Millet
Meclisine Kanunla Başka
Görev ve Yetki Verilebilir
mi?.....................................................................................
715
I. Yürütmeyi Hangi Hukuk Dalı İnceler? Anayasa Hukuku-İdare Hukuku Ayrımı................ 717
II. Yürütme Organı...................................................................................................... 721
A. Yürütme Organının Diğer Devlet Organlarından Ayrılması....................................... 721
B. Yürütme Organının Yapısı...................................................................................... 722
C. İdare...................................................................................................................... 723
1. T.C. İdarî Teşkilâtı............................................................................................. 723
2. T.C. İdarî Teşkilatına Hâkim Olan İlkeler............................................................ 725
III. Yürütme Fonksiyonu.................................................................................................. 726
A. Yürütme Fonksiyonunun Tanımı ve Diğer Devlet Fonksiyonlarından Ayrılması.......... 726
B. Yürütme Fonksiyonunun Özellikleri........................................................................ 727
1. Kanuna Dayanma: Yürütme Fonksiyonunun (Yetkisinin) Secundum Legem Niteliği 727
2. Kanuna Aykırı Olmama: Yürütme Fonksiyonunun (Yetkisinin) Intra Legem Niteliği 729
B. Yürütme İşlemleri.................................................................................................. 730
C. Yürütme Fonksiyonunun (Yetkisinin) Alanı............................................................. 731
1. Yürütme Organının Bir “Mahfuz Alanı” Var mı?.................................................. 732
a) Prensip: Yürütme Organının Mahfuz Bir Düzenleme Yetkisi Yoktur................. 732
b) İstisnaları (Mahfuz Alanlar)........................................................................... 732
2. Bireysel İdarî İşlemlerin Yürütme Organının Mahfuz
Alanını Oluşturması
Hakkında Bir
Not..............................................................................................
734
IV. 1982 Anayasasının Kurduğu Hükûmet Sisteminin Niteliği............................................ 734
A. 28 Ağustos 2014’ten Önce: Saf Parlâmenter Hükûmet Sistemi................................... 741
B. 28 Ağustos 2014 ile 9 Temmuz 2018 Arasında: Teorik Olarak “Yarı-Başkanlık Sistemi”, Gerçekte Bir “Fiilî Başkanlık Sistemi”..................................................................... 742
C. 9 Temmuz 2018’dEn Sonra: Türü Kendine Özgü Bir Hükûmet Sistemi...................... 744
IV. 1982 Anayasasında Yürütme Organının Güçlendirilmesi Eğilimi................................... 747
I. Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığını Düzenleyen Mevzuat: Yürürlüğe Giriş ve Uyum Sorunları.................................................................................................................................. 752
A. Mevzuat ve Yürürlüğe Giriş Tarihleri...................................................................... 752
1. Anayasa, m.101-108........................................................................................... 752
2. 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu.......................................................... 753
3. 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi......................................................... 753
B. Uyum Sorunu......................................................................................................... 753
1. Yeni Sistemde Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle Düzenlenecek
Konuları
Düzenleyen Eski Kanunların Yürürlükten Kaldırılması
Sorunu............................. 753
2. “Başbakan” ve “Bakanlar Kurulu” Terimlerinin “Cumhurbaşkanı” Terimiyle Değiştirilmesi........................................................................................................................ 754
II. Cumhurbaşkanının Seçimi........................................................................................... 755
A. Seçimlerin Başlangıcı............................................................................................. 756
1. TBMM’nin ve Cumhurbaşkanının Normal Seçim Döneminin Sona Ermesiyle........ 756
2. Seçimlerin Yenilenmesine TBMM Tarafından Karar Verilmesiyle......................... 757
3. Seçimlerin Yenilenmesine Cumhurbaşkanı Tarafından Karar Verilmesiyle............ 757
4. Cumhurbaşkanlığı Makamının Herhangi Bir Nedenle Boşalması............................ 757
B. Cumhurbaşkanı Seçilme Yeterliliği.......................................................................... 758
1. Türk Vatandaşlığı............................................................................................... 758
2. Kırk Yaşını Doldurmuş Olmak............................................................................ 758
3. Yüksek Öğrenim Şartı........................................................................................ 759
4. Milletvekili Seçilme Yeterliliğine Sahip Olmak.................................................... 760
5. Daha Önce Birden Fazla Defa Cumhurbaşkanlığı Yapmamış Olmak...................... 761
C. Cumhurbaşkanını Seçme Yetkisi............................................................................. 763
D. Aday Gösterme Yetkisi........................................................................................... 763
E. Seçim Usûlü........................................................................................................... 764
III. Cumhurbaşkanının Görev Süresi................................................................................. 766
A. Görev Süresinin Miktarı......................................................................................... 766
A. Görev Süresinin Başlangıç ve Bitiş Anı................................................................... 767
1. Andiçme............................................................................................................ 768
2. Göreve Başlama Anı (Cumhurbaşkanlığı Sıfatının Başlangıç Anı)......................... 770
3. Görev Süresi Dolan Cumhurbaşkanının Durumu................................................... 771
4. Göreve Başlayıncaya Kadar Cumhurbaşkanı Seçilen Kişinin Durumu................... 772
B. Cumhurbaşkanlığı Görevini Sona Erdiren Haller....................................................... 773
1. Beş Yıllık Görev Süresinin Dolması.................................................................... 773
2. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM Seçimlerinin Yenilenmesine Cumhurbaşkanı veya TBMM Tarafından Karar Verilmesi................................................................................ 774
3. Cumhurbaşkanlığı Makamının Herhangi Bir Sebeple Boşalması Hâli..................... 775
IV. Cumhurbaşkanına Vekâlet.......................................................................................... 777
A. Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması Hâli......................................................... 778
B. Cumhurbaşkanının Geçici Olarak Görevinden Ayrılması Hâli.................................... 778
C. Vekilin Yetkileri.................................................................................................... 779
D. ELEŞTİRİ............................................................................................................. 779
V. Cumhurbaşkanının Tarafsızlığı..................................................................................... 781
VI. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri......................................................................... 783
1. Cumhurbaşkanının Genel Yetkisi: Yürütme Yetkisi.............................................. 784
3. Anayasanın Uygulanmasını, Devlet Organlarının Düzenli ve Uyumlu Çalışmasını Temin Etme Görev ve Yetkisi....................................................................................... 785
4. TBMM’de Açılış Konuşması Yapmak................................................................. 785
5. Mesaj Yetkisi..................................................................................................... 786
6. Kanunları Yayınlama Yetkisi.............................................................................. 786
7. Kanunları Geri Gönderme Yetkisi....................................................................... 786
8. Anayasa Mahkemesinde İptal Davası Açma Yetkisi.............................................. 786
9. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanları Atama Yetkisi..................................... 787
10. Üst Kademe Kamu Yöneticilerini Atama, Görevlerine Son Verme Yetkisi............ 787
11. Yabancı Devletlere Temsilci Gönderme ve Yabancı Devlet
Temsilcilerini Kabul
Etme
Yetkisi.....................................................................................................
788
12. Milletlerarası Andlaşmaları Onaylama ve Yayınlama Yetkisi............................... 790
13. Anayasa Değişikliği Kanunlarını Halkoyuna Sunma Yetkisi................................ 791
14. Millî Güvenlik Politikalarını Belirleme ve Gerekli Tedbirleri Alma Yetkisi.......... 791
15. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını Temsil Etme Yetkisi....................... 792
16. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kullanılmasına Karar Verme Yetkisi.......................... 793
17. Af Yetkisi........................................................................................................ 794
18. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarma Yetkisi................................................ 796
19. Cumhurbaşkanının Diğer Görev ve Yetkileri...................................................... 796
20. Cumhurbaşkanı Bu Görev ve Yetkilerini Tek Başına Kullanabilir........................ 797
21. Yetki Devri...................................................................................................... 798
VII. Cumhurbaşkanının İşlemleri...................................................................................... 800
A. Cumhurbaşkanının Bireysel İşlemleri: Cumhurbaşkanı Kararları................................ 801
B. Cumhurbaşkanının Düzenleyici İşlemleri................................................................. 803
1. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri........................................................................ 804
2. Cumhurbaşkanı Yönetmelikleri........................................................................... 808
3. Cumhurbaşkanın Diğer
Düzenleyici İşlemleri (Cumhurbaşkanının Adsız
Düzenleyici
İşlemleri)........................................................................................
809
Cumhurbaşkanının İşlemleri Konusunda ve Gözlemler ve Sonuç.................................... 810
VIII. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu............................................................................... 812
A. Cumhurbaşkanının Siyasî Sorumluluğu.................................................................... 812
B. Cumhurbaşkanının Cezaî Sorumluluğu..................................................................... 815
1. Cumhurbaşkanının Cezaî Sorumluluğunun Kapsamı: Göreviyle
İlgili Suçlar +
Kişisel
Suçlar....................................................................................................
817
2. Soruşturma Önergesi.......................................................................................... 819
3. Soruşturma Açılması Kararı................................................................................ 819
3. Soruşturmanın Yapılması.................................................................................... 820
4. Soruşturması Komisyonu Raporunun Genel Kurulda Görüşülmesi......................... 820
5. Yüce Divana Sevk Kararı................................................................................... 820
6. Yüce Divan Yargılaması..................................................................................... 820
C. Cumhurbaşkanının Hukukî Sorumluluğu.................................................................. 821
1. Cumhurbaşkanının Kişisel Eylem ve İşlemlerinden Dolayı Hukukî Sorumluluğu.... 821
2. Cumhurbaşkanının Göreviyle İlgili Eylem ve İşlemlerinden Dolayı Hukukî Sorumluluğu........................................................................................................................ 822
IX. Cumhurbaşkanlığı İdarî Teşkilatı................................................................................ 825
X. Cumhurbaşkanı Yardımcıları....................................................................................... 828
A. Sayıları.................................................................................................................. 828
B. Atanmaları............................................................................................................. 828
C. Görevlerinin Sona ermesi........................................................................................ 830
C. Görev Ve Yetkileri................................................................................................. 830
D. Sorumlukları.......................................................................................................... 832
XI. Bakanlar................................................................................................................... 832
A. Atanmaları............................................................................................................. 834
B. Görevlerinin Sona ermesi........................................................................................ 835
C. görev ve yetkileri................................................................................................... 835
D. Bakanların Sorumlulukları...................................................................................... 837
1. Siyasî Sorumluluk.............................................................................................. 837
2. Cezaî Sorumluluk............................................................................................... 838
b) Bakanların Görevleriyle İlgili Suçlarından Dolayı Cezaî Sorumluluğu............... 839
b) Bakanların Görevleriyle İlgili Olmayan Suçlarından Dolayı Cezaî Sorumluluğu 841
3. Bakanların Hukukî Sorumluluğu......................................................................... 842
a) Bakanların Kişisel Eylem ve İşlemlerinden Kaynaklanan Hukukî Sorumluluğu. 842
b) Bakanların Görevleriyle İlgili İşlemlerinden Dolayı Hukukî Sorumluluğu.......... 842
XII. Devlet Denetleme Kurulu.......................................................................................... 843
XIII. Millî Güvenlik ve Ulusal Savunma (Millî Güvenlik Kurulu Ve Türk Silahlı Kuvvetleri) 847
A. Millî Güvenlik Kurulu............................................................................................ 848
1. Tarihsel Bilgi..................................................................................................... 848
2. Oluşumu............................................................................................................ 849
3. Görevleri........................................................................................................... 849
4. Kararlarının Hukukî Niteliği............................................................................... 850
5. Teşkilatı: Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği.............................................. 851
6. Çalışma Usûlleri................................................................................................ 851
B. Türk Silahlı Kuvvetleri........................................................................................... 852
I. Genel Olarak Yürütme İşlemleri.................................................................................... 859
A. Yürütme İşleminin Tanımı...................................................................................... 859
B. Yürütme İşlemi - Yasama İşlemi Ayrımı.................................................................. 860
C. Yürütme İşlemi - Yargı İşlemi Ayrımı..................................................................... 861
D. Yürütme İşlemlerinin Türleri................................................................................... 861
II. Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisi................................................... 862
A. Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin Kaynağı............................ 862
B. Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin Niteliği.............................. 864
1. Kanuna Dayanma: Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin “Secundum Legem” Niteliği................................................................................................ 864
2. Kanuna Aykırı Olmama: Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin “Intra Legem” Niteliği................................................................................................ 866
III. Yürütme Organının Düzenleme Alanı.......................................................................... 866
Yürütme Organının Bir “Mahfuz Düzenleme Alanı” Var mı?.................................... 867
IV. Kanun Hükmünde Kararnameler (Tarihsel Bilgi).......................................................... 868
A. Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri..................................................... 868
B. Olağanüstü Hâl veya Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri........................... 870
V. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Olağan Dönem)....................................................... 875
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukukî niteliği:
Düzenleyici İşlem Olmaları
Gerekir..................................................................................................................
875
B. Yetki Unsuru......................................................................................................... 877
C. Konu Unsuru......................................................................................................... 878
1. Yasak Alan: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenlenemeyecek Konular......... 879
a) Yürütme Yetkisine İlişkin Olmayan Konular................................................... 879
b) Kişinin Hakları ve Hürriyetleri ile Siyasî Haklar ve Ödevler............................. 880
c) Anayasada Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen Konular.................. 882
d) Kanunda Açıkça Düzenlenen Konular............................................................. 885
2. Mahfuz Alan: Münhasıran Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle
Düzenlenmesi
Gereken
Konular...............................................................................................
887
3. İhtiyarî Alan: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle veya
Kanunla Düzenlenebilecek
Alan.................................................................................................................
889
D. Usûl ve Şekil Unsuru.............................................................................................. 890
Gözlemler ve Eleştiriler.......................................................................................... 891
E. Denetim Unsuru..................................................................................................... 894
F. Hukukî Gücü: Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri..... 895
1. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Kanun Altı Seviyededir..................................... 896
2. Olağan Dönemlerde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri, Olağanüstü
Hâllerde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Altında Yer
Alır.............. 897
3. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Yönetmelik Üstü Seviyededir............................ 898
4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Eski Dönemden Kalan Kanun Hükmünde Kararnamelerin Altında Yer Alır................................................................................................ 898
5. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Eski Dönemden Kalan
Tüzükleri ile Aynı
Seviyede Yer
Alır..............................................................................................
899
G. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile Kanun Hükmünde Kararnameler Arasında Karşılaştırma............................................................................................................................. 900
H. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri İle Tüzük Arasında Karşılaştırma........................... 901
VI. Olağanüstü Hâllerde Çıkarılacak Kanun Hükmünde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.... 902
A. Yetki Unsuru......................................................................................................... 903
B. Sebep Unsuru......................................................................................................... 903
C. Usûl ve Şekil Unsuru.............................................................................................. 904
D. Onay işlemi........................................................................................................... 904
1. “Onay” Ne Anlama Gelir?.................................................................................. 904
2. “Onay” Değiştirme Yetkisini İçerir mi? TBMM,
Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerini Değiştirerek Onaylayabilir
mi?.................................................. 905
3. “Onay” ve “Ret” Kararlarının Sonuçları............................................................... 906
4. Onay İşlemi Hangi Şekilde Yapılır? “Kanun” ile mi, “Parlâmento Kararı” ile mi?.. 907
5. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Onaylanmasıyla İlgili Uygulama................... 907
6. 9 Temmuz 2018 Öncesi KHK’lerin Onaylanmasıyla İlgili Uygulama..................... 907
7. 9 Temmuz 2018 Sonrasında da Olağanüstü Hâl Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Kanunla Onaylanmaya Devam Edilirse Ne olur?............................................................... 910
D. Konu Unsuru......................................................................................................... 911
E. Süre Unsuru........................................................................................................... 913
F. Yer Unsuru............................................................................................................ 914
G. Denetim Unsuru..................................................................................................... 914
Olağanüstü Hâllerde Çıkarılacak Kanunu Hükmünde
Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerini Onaylayan Kanunların Denetimi
Sorunu..................................... 915
G. Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile Olağanüstü
Hâl
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Birbirinden Nasıl
Ayrılır?...................................... 918
H. Eski Olağanüstü Hâl KHK'leri ile Yeni Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Arasında Karşılaştırma......................................................................................................... 921
VII. Tüzükler (Tarihsel Bilgi)........................................................................................... 922
VIII. Yönetmelikler......................................................................................................... 924
A. Yetki..................................................................................................................... 924
B. Konu..................................................................................................................... 926
C. Sebep Unsuru......................................................................................................... 926
D. Usul ve Şekil......................................................................................................... 927
E. Yargısal Denetim.................................................................................................... 928
IX. Yürütme Organının Diğer Düzenleyici İşlemleri: “Adsız Düzenleyici İşlemler”.............. 929
X. Yürütmenin Organının Düzenleyici İşlemleri Arasında Hiyerarşi Sorunu......................... 932
I. Olağanüstü Hâl İlân Kararı............................................................................................ 937
A. Sebep.................................................................................................................... 937
B. Yetki..................................................................................................................... 938
1. Kişi (Makam) Bakımından (Ratione Personae) Yetki............................................ 938
2. Yer Bakımından (Ratione Loci) Yetki.................................................................. 940
3. Süre Bakımından (Ratione Temporis) Yetki......................................................... 940
C. Usûl ve Şekil......................................................................................................... 942
D. Konu..................................................................................................................... 944
E. Amaç..................................................................................................................... 944
F. Yargısal Denetim.................................................................................................... 944
II. Olağanüstü Hâl İlânının Sonuçları................................................................................ 945
A. Tabiî Afet veya Ağır Ekonomik Bunalım Sebebiyle İlân Edilen Olağanüstü Hâllerde Vatandaşlar İçin Para, Mal ve Çalışma Yükümlülükleri Getirilebilir........................... 945
B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılması Kısmen veya Tamamen Durdurulabilir........ 946
C. Olağanüstü Hâl Kanun Hükmünde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarılabilir......... 948
III. Olağanüstü Hâlin Uygulanması................................................................................... 949
IV. Olağanüstü Hâlin Sona Ermesi.................................................................................... 950
V. Seferberlik ve Savaş Hâlleri......................................................................................... 951
A. Seferberlik Hâli...................................................................................................... 952
B. Savaş Hâli............................................................................................................. 954
IV. Olağanüstü Hâl Yönetim Usûlünde Yargısal Denetim................................................... 956
A. Olağanüstü Hâl İlanı Üzerindeki Yargısal Denetim................................................... 956
1. Olağanüstü Hâl İlânına İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı Üzerindeki Yargısal Denetim 956
2. TBMM’nin Onay Kararı Üzerinde Yargısal Denetim............................................ 958
B. Olağanüstü Hâl Makamlarının İşlemleri Üzerindeki Yargısal Denetim........................ 959
I. Yargı Organı ve Yargı Fonksiyonu Kavramları............................................................... 962
A. Yargı Organı.......................................................................................................... 962
B. Yargı Fonksiyonu................................................................................................... 963
1. Maddî Kriter...................................................................................................... 963
2. Şeklî (Organik) Kriter......................................................................................... 964
II. Türkiye’de Yargı Kolları............................................................................................. 966
A. Anayasa Yargısı..................................................................................................... 967
B. Adli Yargı............................................................................................................. 968
C. İdarî Yargı............................................................................................................. 969
D. Uyuşmazlık Yargısı: Uyuşmazlık Mahkemesi........................................................... 970
- Sayıştay Üzerine Bir not........................................................................................... 971
A. Sayıştayın Denetimine Tâbi İdare ve Kurumlar......................................................... 972
B. Sayıştayın Görevleri............................................................................................... 973
III. Yargı Organına Hâkim Olan Temel İlkeler................................................................... 975
A. Tabiî (Kanunî, Olağan) Hâkim İlkesi....................................................................... 975
B. Hâkimlerin Bağımsızlığı İlkesi................................................................................ 979
1. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık.................................................................... 979
2. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık.................................................................. 980
3. Yargı Organına Karşı Bağımsızlık....................................................................... 981
4. Çevreye Karşı Bağımsızlık.................................................................................. 982
C. Hâkimlik Teminatı................................................................................................. 982
1. Amacı, Tanımı ve Niteliği.................................................................................. 983
2. Unsurları........................................................................................................... 983
a) Azledilmeme Teminatı................................................................................... 984
b) Emekliye Sevk Edilmeme Teminatı................................................................ 984
c) Malî Teminat (Aylık ve Ödeneklerinden Yoksun Kılınamama Teminatı)........... 984
d) Coğrafî Teminat (Yoktur).............................................................................. 985
e) Savcılık Sınıfına Atanmama Teminatı (Yoktur)............................................... 985
f) İdarî Görevlere Atanmama Teminatı............................................................... 986
IV. Hâkimlerin Özlük İşleri: Hâkimler ve Savcılar Kurulu.................................................. 986
A. Görevleri............................................................................................................... 987
B. Oluşumu (2017 Anayasa Değişikliğine Göre)........................................................... 987
C. Geçmişte HSYK Üyelerinin Seçim Usûlü................................................................. 988
1. 1982 Anayasasının İlk Hâline Göre HSYK Üyelerinin Seçim Usûlü (1982-2010).... 988
2. 12 Eylül 2010 Anayasa Değişikliğine Göre HSYK Üyelerinin Seçim Usulü (2010-2017)........................................................................................................................ 989
D. Karşılaştırma (1982, 2010 ve 2017 Sistemleri)......................................................... 989
1. 1982, 2010 ve 2017 Sistemleri Arasındaki Benzerlikler......................................... 989
2. 1982 Sistemi ile 2010 Sistemi Arasındaki Farklar................................................. 990
3. 2010 Sistemi ile 2017 Sistemi Arasındaki Farklar................................................. 990
E. HSK’nın İç Yapısı ve Çalışma Düzeni..................................................................... 991
G. Kurul Kararlarının Yargısal Denetimi...................................................................... 992
V. Bir Örnek: Yüksek Yargıya Egemen Olma Aracı Olarak Yüksek Mahkemelerin Üye Sayılarıyla Oynanması................................................................................................................. 992
1. 2010’dan Önceki Durum..................................................................................... 992
2. 9 Şubat 2011 Tarih ve 6110 Sayılı Kanunla Üye Sayısının Artırılması................... 992
3. 2 Aralık 2014 Tarih ve 6572 Sayılı Kanunla Üye Sayısının Artırılması.................. 993
4. 1 Temmuz 2016 Tarih ve 6723 Sayılı Kanunla Üye Sayılarının Düşürülmesi.......... 995
5. 20 Kasım 2017 Tarih ve 696 Sayılı Kanun Hükmünde
Kararnameyle Üye
Sayılarının Tekrar
Artırılması.............................................................................
995
I. Genel Olarak................................................................................................................ 998
A. Anayasa Yargısının Varlık Nedeni........................................................................... 998
B. Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu.................................................................... 999
C. Anayasa Yargısı Modelleri.................................................................................... 1000
1. Amerikan Modeli............................................................................................. 1000
2. Avrupa Modeli................................................................................................. 1000
D. Anayasa Yargısının Varlık Şartları......................................................................... 1002
II. Anayasa Yargısının Türkiye’de Tarihsel Gelişimi........................................................ 1002
A. 1876 Kanun-u Esasîsi........................................................................................... 1002
B. 1921 Teşkilât-ı Esasîye Kanunu............................................................................. 1003
C. 1924 Teşkilât-ı Esasîye Kanunu............................................................................. 1003
D. 1961 Anayasası.................................................................................................... 1007
E. 1982 Anayasası.................................................................................................... 1008
III. Anayasa Mahkemesini Düzenleyen Mevzuat.............................................................. 1009
A. Anayasa............................................................................................................... 1009
B. 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun 1009
C. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü............................................................................... 1010
1. Genel Olarak.................................................................................................... 1010
2. Hukukî Niteliği................................................................................................ 1010
3. Yetki Unsuru................................................................................................... 1011
4. Konu Unsuru................................................................................................... 1011
IV. Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu (Üyeler)................................................................ 1013
A. Üye Sayısı........................................................................................................... 1014
B. Üyelerin Seçimi.................................................................................................... 1014
C. Meslekleri İtibarıyla Üyeler ve Bunların Seçilme Şartları......................................... 1018
1. Yüksek Hâkimler............................................................................................. 1018
2. Öğretim Üyesi.................................................................................................. 1018
3. Üst Kademe Yöneticileri................................................................................... 1019
4. Serbest Avukatlar............................................................................................. 1020
5. Birinci Sınıf Hâkim ve Savcılar......................................................................... 1020
6. Anayasa Mahkemesi Raportörleri...................................................................... 1020
D. Seçme İşlemi....................................................................................................... 1023
E. Üyelerin Statüsü................................................................................................... 1024
V. Anayasa Mahkemesinin görev ve Yetkileri.................................................................. 1027
1. Bazı Normların Anayasaya Uygunluğunu Denetlemek........................................ 1028
2. Bireysel Başvuruları Karara Bağlamak............................................................... 1028
3. Bazı Kişileri Yüce Divan Sıfatıyla Yargılamak................................................... 1028
4. Siyasî Partilerin Kapatılmasına Karar Vermek.................................................... 1029
5. Siyasî Partilerin Malî Denetimini Yapmak.......................................................... 1029
6. Siyasî Partilerle İlgili İhtar İstemlerini Karara Bağlamak..................................... 1029
7. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararlarını Denetlemek........................ 1030
8. Milletvekilliğinin Düşmesi Kararlarını Denetlemek............................................. 1030
9. Uyuşmazlık Mahkemesine Başkan Seçmek........................................................ 1030
VI. Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tâbi Norm ve İŞlemler....................................... 1030
A. Kanunlar.............................................................................................................. 1031
B. Tarihinden Sonra Yürürlükte Kalan Kanun Hükmünde Kararnameler....................... 1032
C. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Olağan dönem).................................................. 1033
D. Anayasa Değişiklikleri (Şekil bakımından)............................................................. 1036
E. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü.................................................................. 1036
F. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararı...................................................... 1037
G. Milletvekilliğinin Düşmesi Kararı.......................................................................... 1037
VII. Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tâbi Olmayan Norm ve İşlemler........................ 1037
A. Milletlerarası Andlaşmalar.................................................................................... 1037
B. 9 Temmuz 2018’den önceki Dönemden kalan Olağanüstü Hal ve
Sıkıyönetim
Kanun Hükmünde
Kararnameleri...........................................................................
1038
C. Olağanüstü Hâllerde ve Savaş Hâllerinde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 1038
D. İnkılâp Kanunları................................................................................................. 1040
E. Üç İstisna Dışında Parlâmento Kararları................................................................. 1040
VIII. Denetiminin Ölçüsü: Anayasa................................................................................. 1042
A. Genel Olarak........................................................................................................ 1042
B. “Anayasallık Bloğu” Kavramına İhtiyaç Var mıdır?................................................ 1043
C. Ölçü Normlar, “Bağımsız Ölçü Norm - Destek Ölçü Norm” Şeklinde Ayrılabilir mi? 1046
D. Anayasanın Ruhuna Uygunluk Denetimi?.............................................................. 1048
IX. Anayasa Mahkemesinin Denetiminin Kapsamı........................................................... 1048
A. Şekil Bakımından Denetim.................................................................................... 1049
1. Kanunlarda Şekil Denetiminin Anlamı: “Öngörülen Çoğunluk”........................... 1049
2. Anayasa Değişikliklerinde Şekil Denetiminin Anlamı:
“Teklif ve Oylama
Çoğunluğu ve İvedilikle Görüşülemeyeceği
Şartı”.............................................. 1050
3. Eski Dönemden Kalan Yürürlükteki Kanun Hükmünde Kararnamelerde Şekil Denetiminin Anlamı........................................................................................................... 1050
4. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Şekil Denetiminin Anlamı.......................... 1051
5. TBMM İçtüzüğünün Şekil Bakımından Denetlenmesinin Anlamı......................... 1052
B. Esas Bakımından Denetim..................................................................................... 1053
1. Sebep Unsuru................................................................................................... 1054
2. Amaç Unsuru................................................................................................... 1055
3. Konu Unsuru................................................................................................... 1058
a) Kanunun Düzenlediği Konu, Anayasada Öngörülmüştür................................. 1058
b) Kanunun Düzenlediği Konu, Anayasada Öngörülmemiştir.............................. 1059
X. Anayasaya Uygunluk Denetimi Şekilleri (Denetim Yolları).......................................... 1063
A. soyut norm denetimi (İptal Davası)........................................................................ 1063
1. Dava Açma Yetkisi.......................................................................................... 1063
a) Cumhurbaşkanı........................................................................................... 1064
b) Türkiye Büyük Millet Meclisinde En Fazla Üyeye Sahip İki Siyasi Parti Grubu 1066
c) Büyük Millet Meclisi Üye Tam Sayısının En Az Beşte Biri Tutarındaki Üyeler 1067
Şekil Bozukluğuna Dayalı İptal Davası Açma Hakkına Sahip Olanlar................. 1068
2. Dava Açma Süresi............................................................................................ 1069
B. Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu)....................................................................... 1070
1. İsimlendirme Sorunu........................................................................................ 1070
2. Konusu............................................................................................................ 1071
3. Şartları............................................................................................................ 1072
a) Bakılmakta Olan Bir Dava Olmalıdır............................................................ 1072
b) Davaya Bakmakta Olan Bir “Mahkeme” Olmalıdır........................................ 1073
c) Uygulanacak Hüküm Olmalıdır.................................................................... 1075
d) Mahkeme Uygulanacak Hükmü Anayasaya Aykırı Görmeli veya Aykırılık İddiasının Ciddi Olduğu Kanısına Varmalıdır............................................................... 1076
e) “Başvurunun Açık Bir Şekilde Dayanaktan Yoksun Olmaması”
Şeklinde Bir
Şart Var
mıdır?...........................................................................................
1077
4. İşleyiş Usûlü.................................................................................................... 1077
5. On Yıllık Süre (“On Yıl Yasağı”)...................................................................... 1078
c. Bireysel Başvuru Yolu...................................................................................... 1080
1. Bireysel Başvuruyu İnceleyen Organlar.............................................................. 1081
2. Bireysel Başvurunun Şartları............................................................................. 1083
3. Bireysel Başvuruların İncelenme Usûlü.............................................................. 1084
a) Kabul Edilebilirlik İncelemesi...................................................................... 1084
b) Esas İncelemesi........................................................................................... 1085
4. Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları ve Bunların Uygulanması...... 1085
XI. Anayasa Mahkemesinin İç Yapısı.............................................................................. 1090
A. Genel Kurul......................................................................................................... 1090
1. Toplantı Yetersayısı.......................................................................................... 1090
2. Genel Karar Yetersayısı.................................................................................... 1090
3. Özel Karar Yetersayıları................................................................................... 1091
B. Bölümler.............................................................................................................. 1092
C. Komisyonlar........................................................................................................ 1093
D. Başkan ve Başkanvekilleri.................................................................................... 1093
XII. Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usûlü (Norm Denetiminde)................ 1093
A. İlk İnceleme......................................................................................................... 1094
B. Esas İncelemesi.................................................................................................... 1094
1. Dosya Üzerinden İnceleme................................................................................ 1094
2. Taleple Bağlılık................................................................................................ 1095
3. Talebin Gerekçesiyle Bağlı Olmamak................................................................ 1095
4. Müzakere (Görüşme)........................................................................................ 1096
5. Oylamalar........................................................................................................ 1096
XIII. Anayasa Mahkemesi Kararları (Norm Denetimi Kararları)........................................ 1098
A. Kararların Çeşitleri............................................................................................... 1099
1. İptal Davasının Açılmamış Sayılması Kararı....................................................... 1099
2. Ret Kararı........................................................................................................ 1100
a) İlk İncelemeden (İptidaen) Ret Kararları........................................................ 1100
aa) Görevsizlik Nedeniyle Ret Kararı............................................................ 1100
bb) İtiraz Başvuruların “Açık Bir Şekilde Dayanaktan Yoksun Olması” veya “Yöntemine Uygun Olmaması” Nedeniyle Ret Kararları............................................... 1101
cc) Dava Açma Süresinin Geçmesi Nedeniyle Ret Kararı............................... 1103
dd) Başvuranın Yetkisizliği Nedeniyle Ret Kararı.......................................... 1103
b) Esastan Ret Kararı....................................................................................... 1104
2. İptal Kararı...................................................................................................... 1106
B. Kararların Gerekçeli Olması Zorunluluğu............................................................... 1108
C. Kararların Kesin Hüküm Gücü.............................................................................. 1109
1. Şeklî Anlamda Kesin Hüküm............................................................................ 1110
2. Maddî Anlamda Kesin Hüküm.......................................................................... 1110
D. Kararların Taraflar Bakımından Etkisi.................................................................... 1111
E. Kararların Yürürlüğe Girmesi................................................................................ 1111
1. Resmî Gazetede Yayım..................................................................................... 1111
2. Bir Yıl Erteleme............................................................................................... 1112
F. İptal Kararının Geriye Yürümezliği........................................................................ 1114
G. İptal Edilen Kanunun İlga Ettiği Kanun Kendiliğinden Yürürlüğe Girer mi?............. 1115
XIV. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı........................................................ 1116
A. Kararın “Bağlayıcılığı” Ne Anlama Gelir?.............................................................. 1117
B. Kararın Gerekçesi Bağlayıcı mıdır?........................................................................ 1118
1. Hâkim Görüş................................................................................................... 1118
2. Anayasa Mahkemesinin Görüşü......................................................................... 1118
3. Görüşümüz...................................................................................................... 1119
C. Anayasa Mahkemesi Kararları, Anayasa Mahkemesini Bağlar mı?........................... 1122
D. Anayasa Mahkemesi Kararları Yasama Organını Bağlar mı?................................... 1123
E. Yasama Organı İptal Edilen Kanunu Tekrar Çıkarabilir mi?..................................... 1123
1. Anayasa Mahkemesinin İçtihadı........................................................................ 1124
2. Görüşümüz...................................................................................................... 1128
3. Tekrar Çıkarılan Kanunun Karşılaşacağı Müeyyide “Yokluk” Olabilir mi?........... 1129
4. Değişen İhtiyaçlar............................................................................................ 1130
5. Yasama Organı İptal Edilen Kanunu Tekrar Çıkaramazsa,
Anayasa Mahkemesi
de Kendi Kararlarından
Dönememelidir............................................................
1130
6. Avusturya, İsviçre............................................................................................ 1131
7. “Anayasayı İhlâl”?........................................................................................... 1132
F. Anayasa Mahkemesi Kararları Tali Kurucu İktidarı Bağlar mı?................................ 1132
G. Tali Kurucu İktidar İptal Edilen Kanunu Anayasa Normu Olarak Kabul Edebilir mi? 1133
XV. Anayasa Mahkemesi “Yokluk” Kararı Verebilir mi?................................................. 1134
XVI. Anayasa Mahkemesi “Yorumlu Ret Kararı” Verebilir mi?........................................ 1140
A. “Ortalama Karar”................................................................................................. 1140
B. Örnek.................................................................................................................. 1140
C. Yorum................................................................................................................. 1142
D. Asıl Sorun 1: Anayasa Mahkemesi Diğer Mahkemelerin Yorumlarıyla Bağlı mıdır?.. 1143
E. Asıl Sorun 2: Diğer Mahkemeler Anayasa Mahkemesinin Yorumuyla Bağlı mıdır?... 1143
XVII. Anayasa Mahkemesi Yürürlüğü Durdurma Kararı Verebilir mi?.............................. 1145
A. Etkinlik Sağlama Argümanı.................................................................................. 1147
B. “Dava” Kavramı Argümanı................................................................................... 1147
C. “İhtiyatî Tedbir” Argümanı................................................................................... 1148
D. Argumentum a maiore ad minus............................................................................ 1148
E. Hukuk Boşluğu ve Hakimin Boşluk Doldurma Yetkisi Argümanı............................. 1149
F. Yetkili Olmak İçin, Yetkinin Tanınmasının Şart Değil,
Yetkinin
Yasaklanmamasının Yeterli Olduğu
Argümanı....................................................... 1150
XVIII. Anayasa Yargısında “İhmal” Sorunu Veya Anayasa
Hükümleri Doğrudan
Doğruya Uygulanabilir
mi?........................................................................................
1152
XIX. Kanun Koyucu Gibi Hareketle Yeni Bir Uygulamaya Yol
Açacak Biçimde
Hüküm Tesis Etme
Yasağı.........................................................................................
1154
XX. Yargılamanın Yenilenmesi...................................................................................... 1158
I. Teklif........................................................................................................................ 1161
A. Yetki................................................................................................................... 1161
B. Şekil.................................................................................................................... 1161
C. Konu................................................................................................................... 1162
II. Görüşme................................................................................................................... 1163
A. Komisyonda Görüşme.......................................................................................... 1163
B. Genel Kurulda Görüşme........................................................................................ 1164
1. Birinci Görüşme............................................................................................... 1165
a) Teklifin Tümü Üzerinde Görüşme................................................................. 1165
b) Teklifin Maddelerinin Görüşülmesi............................................................... 1166
2. İkinci Görüşme................................................................................................ 1167
a) Maddeler Hakkındaki Değişiklik Önergelerinin Görüşülmesi
ve Maddelerin
Teker Teker
Oylanması...............................................................................
1167
b) Teklifin Tümünün Oylanması....................................................................... 1168
III. Karar....................................................................................................................... 1169
A. Karar Yetersayısı.................................................................................................. 1169
B. Oylamanın Şekli: Gizli Oy.................................................................................... 1173
C. Anayasa Değişikliklerinde Gizli Oy İlkesinin Önemi............................................... 1174
IV. Onay....................................................................................................................... 1178
V. Anayasa Değişikliği Sürecinde Cumhurbaşkanının Yetkileri......................................... 1183
A. Onaylama Yetkisi................................................................................................. 1183
B. Geri Gönderme Yetkisi......................................................................................... 1183
C. Halkoylamasına Sunmak Yetkisi............................................................................ 1184
VI. Anayasa Değişikliği Kanunlarının Cumhurbaşkanı Tarafından
Halkoylamasına
Sunulması.................................................................................................................
1185
A. Halkoylamasına Sunma Hâlleri.............................................................................. 1185
B. Halkoylamasına Sunma Süresi............................................................................... 1186
C. Halkoylamasına Sunmanın Kapsamı...................................................................... 1187
D. Halkoylamasına Sunma İradesinin Hukukî Biçimi................................................... 1188
E. Halkoylamasının Zamanı, Usûlü ve Sonuçlanması................................................... 1188
F. Türkiye’de Halkoylamaları: 1987, 1988, 2007, 2010 ve 2017 Halkoylamaları............ 1189
VII. Halkoylamasıyla Kabul Edilen Anayasa Değişikliği Kanunlarıyla İlgili Bazı Sorunlar.. 1190
A. Halkoylamasıyla Kabul Edilen Anayasa Değişikliği Kanunları Ne Zaman ve Nasıl Yürürlüğe Girer?.................................................................................................................. 1190
B. TBMM, Değişikliği Halkoylamasına Sunulan Anayasa Maddesini
Halkoylamasından Önce Değiştirebilir
mi?............................................................. 1191
C. TBMM, Halkoylamasına Sunulan Anayasa Değişikliği
Kanunlarında,
Halkoylamasından Önce Değişiklik Yapabilir
mi?.................................................. 1192
VIII. Anayasanın Değiştirilemeyecek Hükümleri.............................................................. 1194
A. Değiştirme Yasağının Kapsamı.............................................................................. 1194
B. Bir Örnek: 2007 “Sivil Anayasa” Önerisi İlk Üç Maddeyi de Değiştirmekteydi......... 1196
C. Değiştirme Yasağının (İlk Üç maddenin) Hukukî Değeri......................................... 1196
D. Değiştirme Yasağını Öngören 4’üncü Maddenin Kendisi Değiştirilebilir mi?............ 1198
IX. Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetimi Sorunu.................................................. 1199
A. 1961 Anayasası Döneminde.................................................................................. 1200
1. 1971 Öncesi..................................................................................................... 1200
a) 16 Haziran 1970 Tarih ve K.1970/31 Sayılı Karar.......................................... 1200
b) 3 Nisan 1971 Tarih ve K.1971/37 Sayılı Karar.............................................. 1209
2. 1971’den Sonra................................................................................................ 1210
B. 1982 Anayasası Döneminde.................................................................................. 1216
1. Anayasal Düzenlemeler.................................................................................... 1216
a) Anayasa Mahkemesinin Yetkisi: Sadece Şekil Bakımından Denetim............... 1216
b) Şekil Denetiminin Kapsamı.......................................................................... 1216
c) İptal Kararının Üçte İkilik Oy Çokluğuyla Verilebilmesi................................ 1217
2. Uygulama: 1982 Anayasası Döneminde Anayasa Mahkemesinin Anayasa Değişikliklerinin Denetimi Konusunda Kararları......................................................................... 1220
a) 18 Haziran 1987 Tarih ve E.1987/9, K.1987/15 Sayılı Karar........................... 1220
b) 5 Temmuz 2007 tarih ve E.2007/72, K.2007/68 Sayılı Karar.......................... 1222
c) 27 Kasım 2007 tarih ve E.2007/99, K.2007/86 Sayılı Karar............................ 1223
d) 5 Haziran 2008 Tarih ve E.2008/16, K.2008/116 Sayılı Karar......................... 1223
e) 7 Temmuz 2010 Tarih ve E.2010/49, K.2010/87 Sayılı Karar......................... 1225
f) 3 Haziran 2016 Tarih ve E.2016/54, K.2016/117 Sayılı Karar......................... 1226
X. Halkoylamasına Sunulmak Üzere Resmî Gazetede Yayımlanan Bir Anayasa Değişikliği Kanununa Karşı Anayasa Mahkemesinde İptal Davası Açılabilir mi?............................................ 1226
Hafızaya Yardım................................................................................................... 1231-1235
Bibliyografya........................................................................................................ 1237-1252
Dizin.................................................................................................................... 1253-1268
Yazarın Özgeçmişi ve Yayın Listesi......................................................................... 1269-1273
(
c) 27 Temmuz 2018, Kemal Gözler
Bu Sayfa:
Ana Sayfa: http://www.anayasa.gen.tr
Editör:
Kemal Gözler
E-mail: kgozler[at]hotmail.com
İlk Konuluş Tarihi: 26 Temmuz 2018