TÜRK ANAYASA HUKUKU SİTESİ

www.anayasa.gen.tr

 

Kemal Gözler, "Ergun Özbudun'un Türk Anayasa Hukuku Doktrinine Katkısı", in Serap Yazıcı, Kemal Gözler ve Ece Göztepe (Ed.), Özbudun'a Armağan / Essays in Honor of Ergun Özbudun, Ankara, Yetkin Yayınları, 2008 (Cilt II: Anayasa Hukuku / Vol. II: Constitutional Law), s.1-20.

(Sayfaların Armağan'daki başlangıç numaraları aşağıdaki matinde [s.X] şeklinde gösterilmiştir)

 

[s.1]

ERGUN ÖZBUDUN’UN Türk Anayasa Hukuku doktrİnİnE KATKISI

 

  

Kemal Gözler*

 Üniversitede kırk küsur yıl hocalık yapmış ve sayısız eser vermiş bir bilim adamının mensubu bulunduğu bilim dalına yaptığı katkı çok değişik açılardan incelenebilir. Biz de Ergun Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine yaptığı katkıyı, bir yazar ve bir hoca olarak yaptığı katkı olmak üzere iki ayrı açıdan inceleyeceğiz.

I. Bir Yazar olarak KATKISI

Bu Armağanının birinci cildinin başında bulunan Ergun Özbudun’un yayınlarını içeren bibliyografyaya göre, Profesör Özbudun, 19 kitap, 30’dan fazla kitap bölümü, 30’dan fazla makale yazmış; 9 kitap çevirmiş ve 6 kitabın da editörlüğünü yapmıştır. Bunların yanında Ergun Özbudun, başta Venedik Komisyonuna sunulan raporlar olmak üzere, çeşitli yerlere pek çok rapor sunmuştur. Asıl önemlisi Ergun Özbudun, kendisi dahil, kimsenin hatırlamayacağı sayıda ulusal ve uluslararası sempozyuma katılıp tebliğ sunmuştur.

Bir yazarın Türk anayasa hukuku doktrinine yaptığı katkıyı tespit etmenin normal yolu, bu yazarın yazmış olduğu kitap ve makaleleri tek tek incelemektir. Ancak pek çok kitap ve makale yayınlamış ve sayısız bildiri sunmuş Ergun Özbudun gibi “velûd” bir yazarın Türk anayasa hukuku doktrinine yaptığı katkıyı tespit etmek için aynı yolun izlenmesi pek akıllıca olmayabilir. Kaldı ki böyle bir yol izlenirse birkaç yüz sayfalık bir çalışma da ortaya çıkabilir. Bu bağlamda, Ergun Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine katkısı konusunda bir doktora tezi yazılabileceğini söylemek sanırım bir abartı olmayacaktır. Belki gelecek yıllarda bir doktora öğrencisi bu işe teşebbüs eder.

Bununla birlikte, şu an, Ergun Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine katkısı konusunda bir yazı hazırlama görevi, eski öğrencisi ve kısa bir dönem için de olsa eski asistanı olan bana verildi. Yukarıda açıkladığım [s.2] sebeple, benim burada Ergun Özbudun’un eserlerini tek tek incelemem haliyle mümkün değildir. Bunun yerine ben, Ergun Özbudun’un eserleri hakkında bazı genel gözlemlerde bulunacağım ve daha sonra da Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine en önemli katkısı olarak gördüğüm Türk Anayasa Hukuku isimli eserini kısaca inceleyeceğim.

A. Eserlerİ Hakkında Genel Gözlemler

Ergun Özbudun’un eserleri incelendiğinde belli başlı şu özellikler göze çarpmaktadır:

1. Yayınlarının Uluslararası Niteliği

Ergun Özbudun’un yayın listesine bakıldığında ilk göze çarpan husus, eserlerinin çoğunluğunun İngilizce –ve bir kısmının Fransızca– olması ve bunların ABD’de ve batı Avrupa ülkelerinde yayınlanmış olmasıdır. Yazdığı kitaplardan 6’sı, editörlüğünü yaptığı 6 kitabın tamamı, yazdığı kitap bölümlerinden 34’ü, makalelerinden 14’ü yabancı dildedir.

Üstelik yabancı dilde yazdığı, editörlüğünü veya bölüm yazarlığını yaptığı kitapların hepsi A.B.D.’nin veya batı Avrupa ülkelerinin, Oxford University Press (Oxford), Princeton University Press (Princeton, NJ), Duke University Press/American Enterprise Institute (Durham, N.C.), Sage Publications (Beverly Hills), Columbia University Press (New York), Walter de Gruyter (Berlin and New York), L’Harmattan (Paris), The Johns Hopkins University Press (Baltimore), Lynne Reinner Publications (Boulder), Masson (Paris), Kluwer (Deventer), Basic Books (New York), Nomos (Baden Baden), Croom Helm (London), Holmes and Meier (New York), C. Hurst (London), Vandenhoeck and Ruprecht (Göttingen), Center for Contemporary Arab Studies, Georgetown University/Croom Helm (Washington, D.C.), Westview Press (Boulder, Colorado), Darwin Press (Princeton, NJ), Lexington Books (Lanham, Boulder, New York, Oxford), Centro de Investigaciones Sociologicas (Madrid), Leske, Schriften des Deutschen Orient-Instituts (Opladen), Scholar (Warszawa) gibi en saygın yayınevleri tarafından yayınlanmıştır.

Keza Ergun Özbudun’un İngilizce olarak yayınladığı makaleleri de ABD’de ve batı Avrupa ülkelerinde yayınlanan, International Journal of Middle East Studies, Journal of Democracy, European Constitutional Law Review, European Public Law, International Social Science Journal, Comparative Politics, Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, Middle Eastern Studies, Rivista Italiana di Scienza Politica, Zeitschrift für Türkeistudien, Representation, South European Society and Politics, Turkish Studies gibi en prestijli dergilerde yayınlanmıştır.

Aynı şekilde Özbudun, Samuel P. Huntington, Juan J. Linz, Larry Diamond, Seymour Martin Lipset, Jacop M. Landau, Frank Tachau, Myron Weiner, Clement H. Moore, Klaus-Detlev Grothusen, Myron Weiner, Barbara Freyer Stowasser, Cyril E. Black, L. Carl Brown, Bert A. Rockman, Peter L. Berger gibi kendi alanlarında dünyanın en meşhur bilim adamlarıyla ortak kitap veya makaleler yazmış veya onların editörlüğünü yaptığı kitaplarda bölüm yazarlığı yapmıştır[1].

Ergun Özbudun’un makale ve kitap tanıtım yazılarından dokuzu Social Sciences Citation Index’te taranan dergilerde yayınlanmıştır. Bu çalışmalar ve bunların yayınlandıkları dergiler aşağıda Tablo 1’de gösterilmiştir:

TABLO 1: Ergun Özbudun’un Social Sciences Citation Index’te Taranan Dergilerde Yayınlanan Makaleleri (1980-Şubat 2008) (Web of Science’ta sıralanan şekliyle)[2]

1.	Title: Constitutional debates on parliamentary inviolability in Turkey Author(s): Ozbudun E Source: EUROPEAN CONSTITUTIONAL LAW REVIEW   Volume: 1   Issue: 2  Pages: 272-280    Published: 2005
2.	Title: Turkey: How far from consolidation? Author(s): Ozbudun E Source: JOURNAL OF DEMOCRACY   Volume: 7   Issue: 3   Pages: 123-138 Published: 1996
3.	Title: DEMOCRACY AND ELECTIONS - ELECTORAL SYSTEMS AND THEIR POLITICAL CONSEQUENCES - BOGDANOR,V, BUTLER,D Author(s): OZBUDUN E Source: COMPARATIVE POLITICS   Volume: 21   Issue: 2   Pages: 237-246   Published: 1989
4.	Title: DEMOCRACY AT THE POLLS - A COMPARATIVE-STUDY OF COMPETITIVE NATIONAL ELECTIONS - BUTLER,D, PENNIMAN,HR, RANNEY,A Author(s): OZBUDUN E Source: COMPARATIVE POLITICS   Volume: 21   Issue: 2   Pages: 237-246  Published: 1989
5.	Title: ELECTORAL-PARTICIPATION - A COMPARATIVE-ANALYSIS - ROSE,R Author(s): OZBUDUN E Source: COMPARATIVE POLITICS   Volume: 21   Issue: 2   Pages: 237-246   Published: 1989
6.	Title: ELECTIONS WITHOUT CHOICE - HERMET,G, ROSE,R, ROUQUIE,A Author(s): OZBUDUN E Source: COMPARATIVE POLITICS   Volume: 21   Issue: 2   Pages: 237-246 Published: 1989
7.	Title: TURKEY - THE POLITICS OF AUTHORITY, DEMOCRACY, AND DEVELOPMENT - TACHAU,F Author(s): OZBUDUN E Source: MIDDLE EAST JOURNAL   Volume: 39   Issue: 3   Pages: 415-416    Published: 1985
8.	Title: REGIONAL STUDIES AND COMPARATIVE POLITICS - THE EXAMPLE OF THE MIDDLE-EAST AND NORTH-AFRICA Author(s): OZBUDUN E Source: INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCE JOURNAL   Volume: 37   Issue: 1   Pages: 75-84   Published: 1985
9.	Title: THE TURKISH PARTY SYSTEM - INSTITUTIONALIZATION, POLARIZATION, AND FRAGMENTATION Author(s): OZBUDUN E Source: MIDDLE EASTERN STUDIES   Volume: 17   Issue: 2   Pages: 228-240 Published: 1981

Yine Ergun Özbudun’un kitap ve makalelerine Social Sciences Citation Index’te taranan dergilerde 1980-2008 (Şubat) arasında 98 (doksansekiz) adet atıf yapılmıştır[3]. Atıflar aşağıda TABLO 2’de gösterilmiştir. Pek muhtemelen, Ergun Özbudun’a yapılan atıf sayısı, kendisi dışında kalan Türk anayasa hukukçularına yapılan toplam atıf sayısından fazladır. Bizim 1999 yılında yaptığımız bir çalışmada, 39 Türk anayasa hukukçusunun 1996-1999 yılları arasında Social Sciences Citation Index’te aldıkları atıflar sayılmıştır. Söz konusu üç yıllık dönemde, içlerinde Ergun Özbudun’un da bulunduğu toplam 39 yazarın aldığı toplam atıf sayısı 33 (otuzüç) tür. Bu 33 atıftan 25’ini de Ergun Özbudun tek başına almıştır. Üç yıllık bir dönem için yapılan bu çalışma 1980’den sonraki yirmi sekiz yıl için de yapılsa muhtemelen benzer bir sonuç çıkacaktır.

Görüldüğü gibi Ergun Özbudun, Türk hukuk camiasında pek rastlanmayan ölçüde uluslararası yayın yapmış ve keza eserlerine uluslararası yayınlarda pek çok atıf yapılmıştır. [s.4]

TABLO 2: Ergun Özbudun’a Social Sciences Citation Index’te Taranan Dergilerde Yapılan Atıflar (1980-Şubat 2008) (Web of Science’ta sıralanan şekliyle)[4]

Cited Author	Cited Work	Year	Volume	Page	Article ID	Citing Articles **
OZBUDUN E	14 HARV U CTR INT AF	1966		31		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1997		79		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981				6
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981		80		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981		91		2
OZBUDUN E	AUTHORITARIAN POLITI	1970				2
OZBUDUN E	BATI DEMOKRASILERIND	1968				2
OZBUDUN E	BULENT NURI ESEN ARM	1977		265		2
OZBUDUN E	COMP POLIT	1989	21	2		1
OZBUDUN E	COMP POLITICS SERIES	1970				1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECT DE	1987		107		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987				1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		343		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		344		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		393		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		405		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000				13
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		1		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		4		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		141		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	1999				1
OZBUDUN E	CONTEMPORARY TURKISH	2000				1
OZBUDUN E	CUMHURIYET DEMOKRASI	1997		63		1
OZBUDUN E	DEC C DEM DEV COUNTR	1985		44		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989		187		2
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3			1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3	197		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1988	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOCRCY DEV COUNTRI	1990	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOKRASIYE GECIS SU	1993				1
OZBUDUN E	ELECT POLITICS MIDDL	1980		129		1
OZBUDUN E	ELECTORAL POLITICS M	1980				1
OZBUDUN E	ELECTORAL POLITICS M	1980		107		4
OZBUDUN E	IMPERIAL LEGACY OTTO	1996				1
OZBUDUN E	IMPERIAL LEGACY OTTO	1996		133		1
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUD	1975	6	460		4
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUDI	1975	6			1
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUDI	1975	4			1
OZBUDUN E	INTRO TURKISH LAW	1987		23		1
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1988		146		3
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1987		142		1
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1987		143		1
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	123		6
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	129		1
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	134		1
OZBUDUN E	J DEMOCRACY	1996	7			2
OZBUDUN E	MANY GLOBALIZATIONS	2002				1
OZBUDUN E	MANY GLOBALIZATIONS	2002		296		3
OZBUDUN E	MIDDLE E STUDIES	1981	17	228		4
OZBUDUN E	14 HARV U CTR INT AF	1966		31		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1997		79		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981				6
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981		80		1
OZBUDUN E	ATATURK FOUNDER MODE	1981		91		2
OZBUDUN E	AUTHORITARIAN POLITI	1970				2
OZBUDUN E	BATI DEMOKRASILERIND	1968				2
OZBUDUN E	BULENT NURI ESEN ARM	1977		265		2
OZBUDUN E	COMP POLIT	1989	21	2		1
OZBUDUN E	COMP POLITICS SERIES	1970				1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECT DE	1987		107		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987				1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		343		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		344		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		393		1
OZBUDUN E	COMPETITIVE ELECTION	1987		405		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000				13
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		1		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		4		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	2000		141		1
OZBUDUN E	CONT TURKISH POLITIC	1999				1
OZBUDUN E	CONTEMPORARY TURKISH	2000				1
OZBUDUN E	CUMHURIYET DEMOKRASI	1997		63		1
OZBUDUN E	DEC C DEM DEV COUNTR	1985		44		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989		187		2
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3			1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1989	3	197		1
OZBUDUN E	DEMOCRACY DEV COUNTR	1988	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOCRCY DEV COUNTRI	1990	3	187		1
OZBUDUN E	DEMOKRASIYE GECIS SU	1993				1
OZBUDUN E	ELECT POLITICS MIDDL	1980		129		1
OZBUDUN E	ELECTORAL POLITICS M	1980				1
OZBUDUN E	ELECTORAL POLITICS M	1980		107		4
OZBUDUN E	IMPERIAL LEGACY OTTO	1996				1
OZBUDUN E	IMPERIAL LEGACY OTTO	1996		133		1
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUD	1975	6	460		4
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUDI	1975	6			1
OZBUDUN E	INT J MIDDLE E STUDI	1975	4			1
OZBUDUN E	INTRO TURKISH LAW	1987		23		1
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1988		146		3
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1987		142		1
OZBUDUN E	ISLAMIC IMPULSE	1987		143		1
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	123		6
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	129		1
OZBUDUN E	J DEMOCR	1996	7	134		1
OZBUDUN E	J DEMOCRACY	1996	7			2
OZBUDUN E	MANY GLOBALIZATIONS	2002				1
OZBUDUN E	MANY GLOBALIZATIONS	2002		296		3
OZBUDUN E	MIDDLE E STUDIES	1981	17	228		4

[s.6]

2. Ergun Özbudun Siyaset Bilimi Alanında da Eser Vermiştir

Ergun Özbudun’un yayın listesine bakıldığında göze çarpan ikinci özellik, yayınlarının anayasa hukuku alanına ilişkin olduğu kadar, siyaset bilimi alanına da ilişkin olmasıdır. Diğer yandan belirtmek gerekir ki, Ergun Özbudun’un Social Sciences Citation Index’te taranan dergilerdeki yayınlarının çoğunluğu ve keza Social Sciences Citation Index’te taranan dergilerde aldığı atıfların çoğunluğu siyaset bilimi alanındaki çalışmalarınadır.

Bu Armağan’ın başında bulunan biyografisinde görüleceği gibi Ergun Özbudun, siyaset bilimi değil, hukuk formasyonuna sahiptir. Özbudun, lisans (1959) ve doktora öğrenimini (1962) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde yapmıştır. Hukuk formasyonuna sahip birinin siyaset bilimi alanında böylesine bir başarı elde etmesi tamamıyla olağanüstü niteliktedir ve bu ancak Özbudun’un istisnaî kişisel yetenekleriyle açıklanabilir.

Ergun Özbudun, Türk ve dünya siyaset bilimine, en az Türk anayasa hukuku doktrinine yaptığı katkı kadar kaktı yapmıştır. Ergun Özbudun’un siyaset bilimine katkısı konusunda bu Armağan’ın siyaset bilimi cildinin başında bulunan Ali Resul Usul’ün “Ergun Özbudun'un Türk Siyaset Bilimine Katkılarının Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmasına bakılabilir. [s.7]

3. Özbudun’un Eserlerinin Önemli Bir Kısmında Karşılaştırmalı Analiz Vardır

Ergun Özbudun’un ilk çalışması, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisinde 1960 yılında yayınlanmış olan “İngiltere ve Amerika’da Meclis Tahkikatı” başlıklı makaledir[5]. Bu makalede esas itibarıyla İngiltere ve ABD’deki meclis soruşturması incelenmekle birlikte makalede yer yer Brezilya, Batı Almanya, İsveç, İtalya, Japonya, Belçika, Hollanda’daki duruma da değinilmiştir. Ergun Özbudun’un yayınlanmış ilk çalışmasının karşılaştırmalı anayasa hukuku alanında yapılmış olması sanırım bir rastlantı değildir. Bu ilk makale, Ergun Özbudun’un anayasa hukukuna bakış açısını da göstermektedir. Ergun Özbudun’un “İngiliz Hukukunda Hükûmet Tasarrufları” ismini taşıyan ikinci makalesi[6] de tamamıyla yukarıdaki yargıyı destekler niteliktedir.

Ergun Özbudun’un doktora tezi de karşılaştırmalı anayasa hukuku alanındadır. 1962 yılında yayınlanan Parlâmanter Rejimde Parlâmentonun Hükûmeti Murakabe Vasıtaları başlıklı doktora tezi[7] tam anlamıyla bir karşılaştırmalı anayasa hukuku çalışmasıdır. Söz konusu doktora tezinde İngiltere, İtalya, Fransa, Batı Almanya, Hollanda,  Danimarka, Finlandiya, Belçika gibi parlâmenter hükûmet sistemine sahip ülkelerin hukukî düzenlemelerinden hareketle, soru, genel görüşme, gensoru ve meclis soruşturması gibi parlâmentonun hükûmeti denetleme araçları karşılaştırmalı olarak başarıyla incelenmiştir. Özbudun’un 1962 tarihli bu çalışması, Türkiye’de karşılaştırmalı anayasa hukuku alanında yapılmış monografik nitelikteki ilk çalışmalardan biridir.

4. Özbudun, Türk Anayasa Hukuku Doktrinini Yeni Kavramlar, Yeni Tartışmalarla Tanıştırmıştır

Ergun Özbudun’un, Türk anayasa hukuku doktrinine yaptığı katkılardan birisi de bu doktrini yeni kavramlar, yeni tartışmalarla tanıştırmış olmasıdır. Özbudun’un eserlerinde pozitif anayasa kurallarının tahlil edildiği yerlerde dahi çok ciddi kavramlaştırmalar vardır. Bu kavramlaştırmalardan bazıları da Türk anayasa hukuku doktrini bakımından bir yenilik teşkil etmiştir.  [s.8] Buralarda Ergun Özbudun, Türkiye’de o zamana kadar genellikle duyulmamış yeni kavramlar getirmiş; konuyla ilgili yeni tartışmalar ortaya atmıştır. Özellikle siyaset bilimi alanında verdiği bütün eserlerin bu niteliktedir. Anayasa hukuku alanındaki eserleri de böyledir. Örneğin son yıllarda Türkiye’de anayasa yargısının meşruluğu sorunu tartışılmaya başlanmıştır. Bu tartışmalarda öncülük eden ilk makalelerin Ergun Özbudun imzasını taşımaları bir rastlantı değildir[8].

5. Özbudun’un Eserlerinde Bilimsel Yazma Kurallarına Uyulmuştur

Bir doktrinin en önemli yazarlarından birisinin bu doktrine yaptığı katkı üzerine yazılmış bir yazıda söz konusu yazarın eserlerinde bilimsel yazma kurallarına uyulduğunun söylenmesi hem yakışıksız, hem de abesle iştigaldir. Bununla birlikte biz, Ergun Özbudun’un bilimsel yazma, özellikle alıntı ve kaynak gösterme kurallarına özenle uyduğu hususunun altını çizmek istiyoruz. Zira Türk anayasa hukuku doktrininde eski yazarlar bilimsel yazma kurallarına genellikle uymamışlardır. Yazdıkları pek çok şey yabancı yazarlardan alıntı olmasına rağmen bunların kaynağını çoğunlukla göstermemişlerdir. Yeni yazarların azımsanmayacak bir kısmında da bu kusur şu ya da bu şekilde devam etmektedir. Dahası, Türk anayasa hukuku alanındaki kitap ve makalelerdeki dipnotlarda veya bibliyografyalarda kaynak olarak zikredilen kitapların bibliyografik bilgileri, yanlış olarak yazılmakta, özellikle de kitabı yayınlayan yayınevleri hiç zikredilmemektedir. 1960’larda Türk anayasa hukuku alanında yazılmış kitap ve makalelerde nadiren dipnotlarda veya sonnotlarda kaynak gösterilmiştir[9]. Oysa aynı yıllarda Ergun Özbudun’un yazdığı kitap ve makalelerin her sayfasında pek çok kaynağa atıf vardır. Ergun Özbudun’un daha ilk makalelerinde, pek çok dipnot ve pek çok kaynağa atıf vardır. Örneğin Ergun Özbudun’un ilk makalesinde 102[10], ikinci makalesinde 137[11] adet kaynak dipnotu vardır. Türk anayasa hukuku doktrininde kendisinde sonra gelen pek çok yazar, bilimsel yazma ve atıf konusunda Ergun Özbudun’u örnek almıştır. [s.8]

6. Özbudun’un Anlatımı Açıktır

Ergun Özbudun’un en önemli özelliği şüphesiz, anlatımı çok açık olan bir yazar olmasıdır. Özbudun’u okuyup da anlamamak mümkün değildir. Şüphesiz Ergun Özbudun’un anlatımındaki bu açıklık, kendisine Allah vergisi olan zihin açıklığının bir yansısıdır. Özbudun en derin tartışmaları en açık bir dille yapar. Özbudun’un eserlerinde kullandığı akıl yürütme çok kolaylıkla izlenir. Üstelik anlatımı akıcıdır. Kısa sürede pek çok sayfa okunur. Diğer yandan Özbudun’un kullandığı dil, herkes tarafından kolaylıkla anlaşılabilen bir dildir. Özbudun bu dili güzel ve etkileyici bir şekilde kullanır. Özbudun’un dil bakımından bir saplantısı yoktur. Hocamız öz Türkçe kelimeler kullandığı gibi eski kelimeler de kullanır. Ama kullandığı bütün kelimeler kolaylıkla anlaşılır ve insanı etkiler. Şunu da belirtmek gerekir ki, Özbudun’un çevirileri de oldukça güzel, anlaşılır ve akıcıdır. Orijinal dilinde apaçık olan bir kitap Türkçeye çevrildiğinde bazen anlaşılmaz olabilir. Oysa Özbudun’un çevirdiği kitaplar, orijinallerindeki açıklıktan bir şey yitirmemiş, belki de daha anlaşılır ve akıcı hale gelmiştir.

Özbudun Hocamızın eski bir öğrencisi olarak şunu da belirtmek isterim: Hocamızın ders anlatışı da fevkalade açık ve akıcıydı. Dersleri yüzlerce kişilik amfilerde kolaylıkla ve zevkle takip edilirdi. Diğer yandan Hocamızın derslerinde çok kolaylıkla not tutulabilirdi. Üstelik ders verirken kurduğu cümleler öylesine düzgündü ki, ders notları ayrıca düzeltmeye ihtiyaç olmaksızın kitap olarak yayınlanabilirdi.  Ergun Özbudun’un spontane olarak yaptığı konuşmalarda kurduğu cümleler de, ayrıca bir editoryal düzeltmeye ihtiyaç duymaksızın yayınlanabilecek düzeyde mükemmeldir. Ergun Özbudun’un sempozyumlarda sorulara verdiği cevapları, televizyonda yaptığı konuşmaları, röportajları izleyiniz. Özbudun’un konuşurken kurduğu cümleler öylesine düzgündür ki, bunların bant kaydını alıp yazılı hale döküp, bunları ayrıca bir düzeltmeye ihtiyaç olmaksızın akademik dergide yayınlatabilirsiniz. Hocamızın sözlü açıklamalarındaki bu mükemmellik, onun sahip olduğu düşünce gücü ve hızının bir göstergesidir.

7. Özbudun’un Hukukî Görüşleri, Siyasî Değer Yargılarından Uzaktır

Türk anayasa hukuku doktrini tam anlamıyla siyasî değer yargılarıyla kirlenmiştir. Bu doktrindeki yazarların çoğunluğu kendi siyasî değer yargılarını okuyucuya sunmakta, hatta bazıları bunları benimsetmek için özel çabalar sarf etmektedirler. Türk anayasa hukuku doktrinindeki mevcut yazarların neredeyse tamamına yakınının açık siyasî eğilimi vardır. Hatta bunlardan bazıları belli bir siyasî partiye angajedirler. Görüşleri mensup oldukları siyasî eğilimin ve hatta siyasî partinin o anki menfaatlerine göre değişir. [s.10]

Belli bir dönem siyasî partilerin kapatılmasına karşı olan bir anayasa hukukçusu, muhalif siyasî partinin kapatılması söz konusu olunca bunu destekleyebilmekte; belli bir dönem yargı bağımsızlığını hararetle savunan bir anayasa hukukçusu, mensup olduğu siyasî eğiliminin menfaatleri gerektirdiğinde yargı bağımsızlığına karşı çıkabilmekte; belli bir dönem Cumhurbaşkanının yetkilerini tek başına kullanamayacağını savunan bir anayasa hukukçusu, kendi siyasal eğilimimde bir Cumhurbaşkanı Çankaya’da olunca, Cumhurbaşkanının yetkilerini tek başına kullanabileceğini savunabilmekte; belli bir dönemde asker ve ordudan nefret içeren yazılar yazmış bir anayasa hukukçusu, kendi siyasal eğilimi gerektirdiğinde, sivil siyasete askerlerin müdahalesini talep edebilmekte; belli bir dönem Milli Güvenlik Kurulunun varlığına karşı çıkmış olan bir anayasa hukukçusu, mensup olduğu siyasî eğilim gerektirdiğinde Milli Güvenlik Kurulunun varlığını savunabilmekte; belli bir dönem YÖK’e karşı en acımasız eleştirileri yöneltmiş olan bir anayasa hukukçusu, YÖK başkanı ve çoğunluk üyeleri kendi siyasal eğiliminde olduğunda YÖK’ü savunabilmekte; belli bir dönemde azınlık hakları şampiyonu olan bir anayasa hukukçusu, mensup olduğu siyasî eğilim gerektirdiğinde üniter devlet ilkesinin en yılmaz savunucusu haline gelebilmekte; belli bir dönem uluslararası antlaşmaların anayasal değerde olduğunu savunan bir anayasa hukukçusu, mensup olduğu siyasî eğilim gerektirdiğinde, Türkiye Cumhuriyeti ile Arap ülkeleri arasında yapılan bir uluslararası sözleşmenin Türk Anayasa ve kanunlarına aykırı olduğu için geçersiz olduğunu iddia edebilmekte; daha da ileri giderek, belli bir dönemde demokrasi aşığı olan bir anayasa hukukçusu, mensup olduğu siyasal eğilimin menfaatleri gerektirdiğinde vesayetçi demokrasiyi savunabilmektedir. Örnekleri daha da artırabiliriz.

Türk anayasa hukuku doktrini tarihinde, bu doktrine mensup yazarların ezici çoğunlunun ait oldukları siyasal eğilimin gereklerine göre görüş değiştirdiklerine her zaman şahit olunmuştur. Açıkçası Türk anayasa hukuku doktrini tarihi bir “siyasî kıvırmalar” tarihidir. Bu siyasî kıvırmalardan istisna tutulması gereken anayasa hukukçularının başında şüphesiz Ergun Özbudun gelmektedir. Ergun Özbudun’un yazılarında belli bir siyasal eğilime mensubiyetten dolayı ileri sürülmüş bir görüş yoktur. Ergun Özbudun, bir siyasî eğilimin menfaati gerektirdiği için değil, kendi doğru bildiği için yazmaktadır. Kaldı ki, Özbudun, siyasî menfaat düşüncesiyle görüş değiştiren bu tür anayasa hukukçularıyla mücadele de etmiştir. Ergun Özbudun’un Cumhurbaşkanının seçimi konusunda toplantı yetersayısının 367 olduğu yolundaki görüşü eleştirirken yaptığı şu uyarı bu açıdan anlamlıdır: [s.11]

“Bugün belli bir kesimin belli siyasal amaçlar doğrultusunda hukuk kurallarını çarpıtma gayretine karşı sessiz kalınırsa, yarın başka bir kesimin bambaşka amaçlar uğrunda o kuralları çiğnemesine karşı söyleyecek sözümüz olmaz”[12].

Ergun Özbudun karşılaştığı anayasal meselelere çözüm ararken, saf bir hukukçu olarak kalmış, art niyetlerle Anayasa kurallarını yorumlamamıştır. Özbudun Hocamız, Anayasanın dürüst bir yorumcusudur. Özbudun, yorumlarını, belli bir siyasal akımın menfaatlerine göre değil, hukuk biliminin ilkelerine ve kendi aklına göre yapmıştır. Yaptığı yorumlar, sonuç olarak bugün belli bir siyasal akımın işine, yarın bir başka siyasal akımın işine gelir veya gelmez. Bu ayrı bir meseledir. Özbudun’un yazılarında belirli bir siyasî eğilime menfaat sağlamak kastıyla yapılmış bir yorum, ileri sürülmüş bir görüş yoktur. Şüphesiz Ergun Özbudun’un bir insan ve vatandaş olarak siyasî kanaatleri vardır; ancak Özbudun, siyasî olarak angaje bir hukukçu değildir.

B. Özbudun’un Türk anayasa hukuku Kitabının TÜRK anayasa HUKUKU DOKTRİNİNE KATKISI KONUSUNDA GÖZLEMLER

Yukarıda da belirttiğimiz gibi burada Ergun Özbudun’un bütün eserlerini incelememiz haliyle mümkün değildir. Ancak anayasa hukuku alanında Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku[13] isimli eserini ayrıca incelemeden geçemeyiz. Zira bu eser öylesine ün kazanmıştır ki, Türkiye’de hukuk, siyasal bilgiler veya iktisadî ve idarî bilimler fakültelerine gitmiş ve bu kitabın ismini duymamış bir öğrenci yoktur. Bu fakültelerde eğitim gören pek çok öğrenci de anayasa hukuku derslerinde ders kitabı olarak bu kitabı okumuşlardır. Hatta öğrenci camiasında “Özbudun” denince bir fani değil, sözü geçen kitap anlaşılır. Bu hususu, “Ekşi Sözlük”ün Ergun Özbudun entry’sinden yapılan aşağıdaki alıntı mükemmel olarak gözler önüne sermektedir:

“cümle içinde sadece soyadı kullanılan ve bununla kendisinden ziyade, 1. sınıf anayasa dersinde bir bölümü (seçim sistemleri miydi, yoksa o öbürümüydü? bu arada öbürü kimdi? zafer gören değil, öbürü!....) okutulan anayasa kitabı kastedilen insan.
örn. (bir sınav sabahı diyaloğu)
-özbudundan 3 soru gelecekmiş,
-yapma yav hiç çalışmadım ki ben özbudunu..
-deme... ben de, zaten sadece dün gece bakabildim.
-evet ben de bu sabah otobüste anca..
-hı hı, ben gidip bi daha bakayım
-ben de...

(powerofattorney, 02.05.2003 17:41) #2752756”[14]

[s.12] Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku kitabı, akademisyenler arasında da en az öğrenciler arasında olduğu kadar meşhurdur. Türkiye’de Ergun Özbudun’un bu kitabına atıf yapmadan yazılmış bir anayasa hukuku çalışması neredeyse yoktur. Benim görebildiğim bütün anayasa hukuku genel eserlerinde, anayasa hukuku alanında yazılmış bütün monografilerde ve giderek bu alandaki makalelerin ezici çoğunluğunda Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku kitabına atıf vardır. Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku isimli kitabına atıf yapmadan Türk anayasa hukuku alanında yazılmış bir yüksek lisans tezi veya doktora tezi herhalde yoktur. Türkiye’de Hocamızın Türk Anayasa Hukuku kitabını okumadan bu kitaba atıf yapmadan anayasa hukuku alanında bir şey yazmak mümkün ve caiz değildir. Bu kitabın zikredilmediği her çalışma, kaçınılmaz olarak eksik bir çalışma olarak görülür.

Türkiye’de Social Sciences Citation Index’e benzer bir atıf endeksi olsaydı, pek muhtemelen Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku kitabı onbinlerce atıf alarak en çok atıf alan kitaplar listesinin birinci sırasına yerleşirdi.

Ergun Özbudun’un Türk Anayasa Hukuku isimli kitabının şöhretini bu şekilde gözler önüne serdikten sonra bu kitabı biraz daha yakından görelim:

Türk Anayasa Hukuku ilk baskısını 1986’da, sekizinci baskısını ise 2005’te yapmıştır.

Özbudun’un eseri, isminden de anlaşılacağı üzere, “anayasa hukukunun genel esasları” kitabı değil, bir “Türk anayasa hukuku” kitabıdır. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Bülent Nuri Esen[15] ve İlhan Arsel[16] ile yerleşmiş “genel esaslar” ile “Türk anayasa hukuku”nun ayrı ayrı kitaplarda işlenmesi geleneğinin, bu öğretim üyelerinin halefi durumunda olan Ergun Özbudun tarafından da izlendiğini gözlemleyebiliriz. Gelgelelim Ergun Özbudun, anayasa hukuku alanında, selefleri gibi bir genel esaslar kitabı yazmamış, sadece Türk anayasa hukuku kitabı yazmakla yetinmiştir. [s.2]

Yazarın “önsöz”de de belirttiği gibi, kitaba pozitif hukukî yaklaşım tarzı hâkimdir. Önsözde yazarın açıkladığı gibi, “anayasa kurum ve kurallarının şekillenmesinde ve işleyişinde etkili olan siyasal faktörlerin tartışılmasına pek fazla” girilmemiştir[17]. Keza, yine yazarın önsözde vurguladığı gibi, söz konusu kitapta, “Türk anayasa hukukunun tarihsel gelişimi de ancak kısa bir özet halinde verilmiştir”[18]. Profesör Özbudun, tarihsel ve siyasal faktörleri küçümsemediğini, tersine “bu faktörlerin pozitif anayasa hukukunun anlaşılması ve değerlendirilmesi açısından temel önem taşıdığı”nı düşündüğünü yazmaktadır[19]. Yazar, “Türk anayasa gelişmelerinin tarihsel ve siyasal dinamiklerini ileride ayrı bir kitap halinde” ele almayı plânladığını belirtmektedir[20].

Benzer bir açıklama Özbudun’un 1962 yılında yayınlanan Parlâmanter Rejimde Parlâmentonun Hükûmeti Murakabe Vasıtaları başlıklı doktora tezinin önsözünde de vardır. Bu önsözde Özbudun, doktora tezinde yaklaşım biçimine ilişkin olarak şu açıklamayı yapmaktadır:

“Yasama murakabesinin işleyişi, modern demokrasilerdeki önem ve fonksiyonu hakkında genel bir değer yargısına varabilmek için, sadece hukukî açıdan değil, fakat aynı zamanda siyasal bilim verilerine dayanarak incelemenin gerekli olduğu açıktır. Ancak konuyu sınırlandırma zorunluluğu, bizi çalışmamızın ağırlık merkezini meselenin hukukî yönüne vermeğe zorlamış ve başlı başına bir etüd konusu meydana getirebilecek kadar geniş olan siyasal yönünü, bir bütün olarak ele alma imkânından yoksun bırakmıştır”[21].

Ergun Özbudun, gerek Türk Anayasa Hukukunda, gerekse doktora tezinde siyasal bilim yaklaşım tarzının olmamasını pratik nedenlerle açıklıyorsa da, kanımızca, bunun asıl nedeni, yazarın pek de farkında olmayarak “yöntem bağdaştırmacılığı (syncrétisme)”nı[22] sevmemesidir. Kanımızca Özbudun, bunda da haklıdır. Sebeplerini Anayasa Hukukunun Metodolojisi başlıklı çalışmamızda açıkladığımız gibi, kanımızca anayasa hukukunda münhasıran hukukî yaklaşım kullanılmalıdır[23]. Her nedense ülkemizde, bir konunun değişik açılardan incelenmesi gerektiği, gerçek bir bilimsel bilginin [s.14] böyle oluşabileceği yönünde bağdaştırmacı (syncrétiste) bir anlayış vardır. Oysa birçok yaklaşımı içeren çalışmalar kaçınılmaz olarak sığ olmaktadır. İşte Ergun Özbudun’un değeri bu noktada ortaya çıkmaktadır. Kendisi, ülkenin en seçkin siyaset bilimcilerinden birisi olmasına rağmen, hukuk alanındaki eserlerinde saf bir hukukçu olarak kalmıştır. Anayasa hukuku eserlerinde yöntem bağdaştırmacılığının izi yoktur.

Yukarıda açıklandığı gibi Ergun Özbudun, anayasa hukuku alanında olduğu kadar siyaset bilimi alanında da eser vermiştir. Bununla birlikte, çalıştığı bu iki alanı birbirine karıştırmamıştır. Siyaset bilimi alanında yazdıklarında bir siyaset bilimcisi, anayasa hukuku alanında yazdıklarında ise saf bir hukukçudur.

Şimdi Türk Anayasa Hukukunun planını görelim. Eser 20 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler sırasıyla şöyledir: Türkiye’de anayasa gelişmelerine genel bakış, 1961 Anayasasının temel nitelikleri, Millî Güvenlik Konseyi dönemi ve 1982 Anayasasının yapılması, 1982 Anayasasının başlıca özellikleri, devletin temel nitelikleri, kurucu iktidar: anayasayı değiştirme sorunu, kuvvetler ayrılığı, yasama fonksiyonu, yasama işlemleri, yürütme fonksiyonu ve yürütme işlemleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kuruluşu ve milletvekillerinin seçimi, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin hukukî statüsü, Türkiye Büyük Millet Meclisinin iç yapısı ve çalışma düzeni, Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, yürütme organının yapısı ve Cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlar kurulu, hükûmet sisteminin niteliği, olağanüstü yönetim usûlleri, yargı fonksiyonu, anayasa yargısı.

Görüldüğü gibi tüm konular pozitif anayasa hukuku konularıdır. Özbudun’un eseri her bakımdan mükemmeldir. Plânı tutarlı ve dengelidir. Kitap karışık değildir; zihinleri bulandırmaz. Ancak benzerlerinde görülen basitlik veya sığlık Özbudun’da yoktur. O, her konuyu ciddî bir şekilde, derinlemesine tartışır. Her konunun başında bir kavramsal analiz vardır. Anlatımı açıktır. Yazarın yaptığı tartışmalar, akıl yürütmeler, ulaştığı sonuçlar kolaylıkla izlenir. Yazar değer yargılarından uzak, objektif ve tarafsızdır. 1961 ve 1982 Anayasaları arasında yapılan karşılaştırmalarda birçok yazarda görülen, 1961 Anayasasının lehine, 1982 Anayasası aleyhine olan önyargı Özbudun’da yoktur.

Ergun Özbudun’un kitabı Türk anayasa hukuku doktrininin en önemli genel eseri durumuna gelmiştir. Kitabın yayınlanmasından sonra anayasa hukuku alanında yazılan genel eserler, monografiler ve makaleler Özbudun’un kitabında ileri sürülen görüşler ve argümanları görmezlikten gelememişler; hepsi Özbudun’un görüşlerini tartışmışlar; onları çürütmeye veya doğrulamaya çalışmışlardır. Özbudun’un kitabı, 1986’daki ilk baskısından bu yana sekiz baskı yapmış, birçok üniversitede ders kitabı olarak kullanılmış, kısaca Türk anayasa hukukunun standart ders kitabı haline gelmiştir. [s.15] Özetle, Ergun Özbudun’un, Türk Anayasa Hukuku isimli kitabı, Türk anayasa hukuku doktrininin temel taşlarından biridir.

II. Bir hoca olarak KATKISI

Ergun Özbudun’un ilk dersini ne zaman verdiğini bilmiyorum. Ancak 1967 yılında doçent olduğuna bakarak, Ergun Özbudun’un 2008 yılı itibarıyla, en azından 40 yıldır ders verdiğini söyleyebiliriz. Özbudun, 1994 yılına kadar Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, bu tarihten beri de Bilkent Üniversitesinde çalışmaktadır. Bu arada, Ergun Özbudun, değişik yıllarda, Chicago, Columbia ve Princeton Üniversitelerinde ve Paris Siyasal Araştırmalar Enstitüsünde konuk öğretim üyesi veya araştırmacı olarak çalışmıştır. 1980’li yıllarda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde 1500 kişilik sınıflar olduğu hatırlanırsa[24], Ergun Özbudun’un kırk küsur yıllık hocalık hayatı boyunca yirmi binden fazla öğrenciye ders verdiğini söylemek bir abartı olmayacaktır.

Ergun Özbudun, bu uzun hocalık hayatında, anayasa hukuku dersinin yanında daha pek çok ders de vermiştir. Benim kendi öğrenciliğimden hatırladığım kadarıyla, Ergun Özbudun, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde 1983-1988 yıllarında Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi, araştırma görevlisi olduğum dönemden hatırladığım kadarıyla, aynı Fakültede 1987-1988 öğretim yılında genel kamu hukuku dersi vermiştir. 1994’ten sonra da Ergun Özbudun, Bilkent Üniversitesinde anayasa hukuku ve çeşitli siyaset bilimi dersleri vermiştir.

Ergun Özbudun’un anayasa hukuku dersini işlemesi konusundaki gözlemlerimi kendi anılarıma dayanarak anlatmak isterim: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde 1983-1984 öğretim yılında 1-B sınıfında kendisinin öğrencisi oldum. Bu sınıfta Ergun Özbudun, anayasa hukuku dersinde başlıca dört ana konu işlemiştir. Birincisi “anayasa hukukunun genel esasları” olarak isimlendirebileceğimiz konulardır. Bu konular şunlardır: Pozitif bilimler-normatif bilimler ayrımı ve bu ayrım içinde anayasa hukukunun yeri, Anayasa hukukunun kaynakları, anayasacılık hareketleri, kurucu iktidar, kuvvetler ayrılığı, kuvvetler ayrılığına göre hükûmet şekilleri (meclis hükûmeti, başkanlık rejimi, parlâmenter rejim), anayasa çeşitleri, anayasaların değiştirilmesi, kanunların anayasaya uygunluğunun denetimi, tek devlet, federalizm, kamu hakları, normatif ve ampirik demokrasi teorisi, çoğunlukçu ve çoğulcu demokrasi anlayışları, devlet iktidarının kullanılması bakımından demokrasi [s.16] tipleri (doğrudan demokrasi, yarı-doğrudan demokrasi, temsilî demokrasi)[25]. Ergun Özbudun, 1983-84 öğretim yılında, bu “genel esaslar” konuları bittiğinde kendisinin Siyasal Partiler[26] isimli kitabının konularını; bu konular da bittiğinde, Juan J. Linz’den çevirdiği Totaliter ve Otoriter Rejimler[27] kitabında yer alan konuları işlemiştir. Bu konular da bittiğinde Türk anayasa hukuku konularını işlemiştir. İşlenen konular daha sonra ilk baskısı 1986’da yapılacak olan kitabında yer alan konulardır. Onun için burada tekrarlamıyorum.

Ergun Özbudun çok güzel ders anlatırdı. Kendisinden ders dinlemek büyük bir zevkti. Öylesine açık ve temiz bir ders anlatışı vardı ki, anlattığı konuyu anlamamak mümkün değildi. Kendisinden ders alan öğrenciler kendilerini şanslı sayarlardı. Birinci sınıftan ikinci sınıfa geçerken artık Ergun Özbudun’dan ders alamayacağız diye birkaç arkadaş çok üzülmüştük. İzleyen öğretim yılı başladığında, ilk hafta, ikinci sınıfta olmamıza rağmen, birkaç arkadaş, Ergun Özbudun’un 1-B sınıfında verdiği ilk anayasa hukuku dersini tekrar dinlemek için 1-B amfisine gittik ve ilk derse girdik. Derste yüzlerce kişilik amfide Ergun Özbudun’un bizim yüzümüze dikkatlice baktığı vehmine kapıldık. Sonra “belki bizim yüzümüzü geçen yıldan hatırladı ve sınıfta kaldığımızı sandı” diye düşünüp derse girdiğimize pişman olduk ve teneffüste dersten çıktık. Bir daha da, ne kadar özlersek özleyelim, tekrar Özbudun Hocamızın dersine girmedik. Ancak Ergun Özbudun’un Açık Öğretim Fakültesi çerçevesinde verdiği derslere televizyonda rastladığımızda Hocamızı zevkle tekrar izledik ve ondan canlı ders dinlemiş biri olarak gurur duyduk. 

Ergun Özbudun, lisans düzeyinde binlerce öğrencinin hocası olmakla kalmamış, yüksek lisans ve doktora düzeyinde de yüzlerce öğrencinin yetişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Türk anayasa hukuku alanında çalışan ve Ergun Özbudun’dan yaşça küçük olan meslektaşlarımızın neredeyse hepsinin akademik kariyerlerinin şu ya da bu aşamasında Ergun Özbudun’un bir katkısı olmuştur. Pek çok meslektaşımız, yüksek lisans veya doktora tezini Ergun Özbudun’un danışmanlığında yazmıştır.  Yüksek lisans ve doktora tezini bir başka hocamızın danışmanlığında yazan arkadaşlarımızın hemen hemen tamamı da, tez savunmalarında veya doktora yeterlilik sınavlarında jüri başkanı veya üyesi olarak Ergun Özbudun ile karşılaşmışlardır. Tez savunmalarına veya doktora yeterlilik sınavlarına giren arkadaşlarımızdan [s.17] şimdiye kadar Ergun Özbudun hakkında kötü bir söz işitmedim. Kendisi yüksek lisans ve doktora adaylarına her zaman anlayış ve hoşgörü göstermiş, onlara karşı objektif davranmıştır. Aynı şekilde, Ergun Özbudun, şu an doçent veya profesör olan anayasa hukukçusu arkadaşlarımızın pek çoğunun doçentlik sınav jürisinde başkan veya üye olarak bulunmuştur. Keza anayasa hukuku anabilimdalında yardımcı doçentlik, doçentlik, profesörlük kadrosuna atanma konusunda üniversitelerce oluşturulan jürilerin pek çoğunda Ergun Özbudun yer almıştır.  Şimdiye kadar kaç kişinin doktora veya doçentlik jürisinde görev aldığını, kaç kişinin akademik yükseltilmesi aşamasında rapor yazdığını muhtemelen Özbudun Hocamızın kendisi de hatırlamaz. Uzun sözün kısası, şu an anayasa hukuku alanında çalışan akademisyenlerin hemen hemen hepsinin kariyerlerinin şu ya da bu aşamasında Ergun Özbudun’un bir katkısı vardır. Hocamız Özbudun’a pek çok şey borçluyuz.

Bu tür jürilerde yer alan hocaların pek çoğu şu ya da bu sebeple hayırla anılmaz. Ancak ben şimdiye kadar Ergun Özbudun’un bulunduğu bir jüriden geçen veya kalan bir arkadaşımızdan Ergun Özbudun hakkında olumsuz bir söz işitmedim. Anayasa hukuku gibi ideolojik çekişmenin had safhada olduğu bir alanda, farklı eğilimlere mensup, yetişmekte olan genç anayasa hukukçuları, bir an dahi, Ergun Özbudun’un tarafsızlığından ve objektifliğinden şüphe etmemişlerdir. Eğer Ergun Özbudun olmasaydı, şu an –ben dahil–, anayasa hukuku alanında çalışan yardımcı doçent, doçent veya profesör arkadaşlarımızdan bazıları bu meslekte olmayabilecekti. Açıkçası Ergun Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine katkısı, sadece eser ve fikir düzeyinde değil, doğrudan doğruya bu doktrinde çalışan bilim adamlarının sayısı ve niteliği üzerinde de olmuştur. Zaten sınırlı sayıda mensubu bulunan Türk anayasa hukuku doktrini Ergun Özbudun olmasaydı çok daha zayıf olacak, bu alanda çalışan insan sayısı belli bir siyasî eğilim ile sınırlı kalacak ve onların sayısı da muhtemelen bir elin parmaklarını geçemeyecekti. 

* * *

Ergun Özbudun, Türk anayasa hukuku doktrinine daha başka yollardan da katkıda bulunmuştur. Özbudun yerli veya yabancı pek çok derginin yayın kurulu üyesidir. Keza Ergun Özbudun, yerli veya yabancı pek çok dergide hakemlik yapmıştır.  

Ergun Özbudun’un sadece anayasa hukuku doktrini üzerinde değil, çeşitli yollardan anayasa hukukunun kendisi üzerinde de etkisi olmuştur. Öncelikle belirtelim ki, Ergun Özbudun, Venedik Komisyonu olarak bilinen Avrupa Konseyi Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonuna pek çok ülkenin  [s.18]anayasa, anayasa değişikliği kanun tasarıları hakkında rapor sunmuştur[28]. Keza Türkiye’de çeşitli yıllarda kanun tasarıları veya anayasa değişikliği projeleri konusunda raporlar sunmuş, çeşitli çalışmalar yapmıştır. Son olarak AKP Genel Başkanı ve Başbakan Recep Tayip Erdoğan’ın 8 Haziran 2007 tarihindeki talebi üzerine Ergun Özbudun, kendi başkanlığında bir komisyon ile birlikte, bir “T.C. Anayasa Önerisi” hazırlamış ve 29 Ağustos 2007 tarihinde AKP Genel Başkanlığına teslim etmiştir[29]. Bu yeni Anayasa Önerisi, kabul edilir ve bir gün yürürlüğe girerse, Türkiye Cumhuriyetinin yeni Anayasasının mimarı Ergun Özbudun olacaktır. Bu ihtimal gerçekleşirse artık sadece Ergun Özbudun’un Türk anayasa hukuku doktrinine katkısı değil, çok daha ileriye giderek Türk anayasa hukukuna katkısını tartışmak gerekecektir. Ancak böyle bir tartışma haliyle bizim bu yazımızın konusu dışında kalmaktadır. Bununla birlikte bu husus, Ergun Özbudun’un önemini bir kez daha ve tartışmasız bir şekilde göstermektedir.

SONUÇ

Ergun Özbudun, Türk hukuk camiasında pek rastlanmayan ölçüde uluslararası yayın yapmış ve keza eserlerine uluslararası yayınlarda pek çok atıf yapılmıştır. Ergun Özbudun, anayasa hukuku alanında yayın yaptığı kadar, siyaset bilimi alanında da yayın yapmıştır. Bununla birlikte, kendisi ülkenin en seçkin siyaset bilimcilerinden biri olmasına rağmen, hukuk alanındaki yazılarında saf bir hukukçu olarak kalmıştır. Ergun Özbudun’un çalışmalarında metodolojik olarak en göze çarpan özellik, karşılaştırmalı yöntemi başarıyla kullanmış olmasıdır. Keza Ergun Özbudun, Türk anayasa hukuku doktrinini yeni kavramlar ve yeni tartışmalarla tanıştırmıştır. Ergun Özbudun’un şüphesiz en önemli özelliklerinden birisi anlatımının çok açık olmasıdır. Nihayet belirtmek gerekir ki, Ergun Özbudun’un hukukî görüşleri, siyasî amaçlarla biçimlenmemiştir. Özbudun’da siyasî amaçlarla yapılmış zorlama hukukî yorumlar yoktur.

Özbudun’dan bahsedildiğinde hukuk dünyasında ilk akla gelen onun Türk Anayasa Hukuku isimli ders kitabıdır. Bu kitap öylesine bir ün kazanmıştır ki, bu kitabı duymamış bir hukukçu; bu kitaba atıf yapılmadan yazılmış bir anayasa hukuku çalışması yoktur. 

Ergun Özbudun üniversitede 40 küsur yıl ders vermiş bir hoca olarak binlerce öğrenci yetiştirmiştir. Özbudun’dan ders almış öğrenciler kendilerini şanslı addederler. Ayrıca yaşça kendisinden daha küçük olan Türk anayasa hukukçularının neredeyse tamamının akademik kariyerlerinin şu ya da bu  [s.19]aşamasında, Ergun Özbudun’un, hoca olarak,  tez danışmanı veya jüri üyesi olarak, pek çok katkısı olmuştur.

Ergun Özbudun, Türk anayasa hukuku doktrininin bilimsellik düzeyini yükseltmiş ve özellikle bu doktrini uluslararası alanda tanıtmayı başarmış ender hukukçularımızdan biridir. Ergun Özbudun’un bu alanda çalışmış olması, Türk anayasa hukuku doktrini bakımından eşine az rastlanır bir şanstır.

[s.20]

BİBLİYOGRAFYA

Arsel, İlhan. Anayasa Hukuku: Demokrasi. Ankara: Doğuş Matbaacılık, 1964.

Arsel, İlhan. Türk Anayasa Hukukunun Umumî Esasları. Ankara: Mars Matbaası, 1965.

Ekşi Sözlük, http://sozluk.sourtimes.org/show.asp?t=ergun+ozbudun (26 Ocak 2008’de ziyaret edildi).

Esen, Bülent Nuri. Anayasa Hukuku: Genel Esaslar. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1970.

Esen, Bülent Nuri. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1971.

Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Metodolojisi. Bursa: Ekin Kitabevi, 1999.

http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=268304  (26 Ocak 2008’de ziyaret edildi).

Linz, Juan J., Totaliter ve Otoriter Rejimler. Çev. Ergun Özbudun. Ankara: Siyasî İlimler Türk Derneği Yayınları, 1984.

Özbudun, Ergun. “İngiliz Hukukunda Hükümet Tasarrufları.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 18/1-4 (1961): 333-372. Ayrıca http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1961-18-01-04/AUHF-1961-18-01-04-Ozbudun.pdf’de de bulunmaktadır.  

Özbudun, Ergun. “İngiltere ve Amerika’da Meclis Tahkikatı.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17/1-4 (1960): 219-248. Ayrıca http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1960-17-01-04/AUHF-1960-17-01-04-Ozbudun.pdf’de de bulunmaktadır.

Özbudun, Ergun. 1921 Anayasası. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1992.

Özbudun, Ergun. Parlâmanter Rejimde Parlâmentonun Hükûmeti Murakebi Vasıtaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1962.

Özbudun, Ergun. Siyasal Partiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Üçüncü Baskı, 1982.

Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, Sekizinci Baskı, 2005. (İlk baskı, aynı yer ve yayınevinden 1986’da çıkmıştır).

Özbudun, Ergun. “Political Origins of Turkish Constitutional Court and the Problem of Democratic Legitimacy.” European Public Law 12/2 (June 2006): 213-223.

Özbudun, Ergun.  “Anayasa Yargısı ve Demokratik Meşruluk Sorunu.” In Demokrasi ve Yargı, derleyen Ozan ERGÜL, Ankara: TBB Yayınları, 2005, 1-16 (Ayrı Bası).

Özbudun, Ergun. “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 62/3 (2007): 258-268.

Özbudun, Ergun. “Cumhurbaşkanı Seçimi ve Anayasa.” Zaman, 17 Ocak 2007.

Web of Science: https://vpn.uludag.edu.tr/http/0/apps.isiknowledge.com/WOS_GeneralSearch.do (26 Ocak 2008’de ziyaret edildi).