[Ana Sayfa]
“ANAYASA MAHKEMESİNİN ‘YÖNÜNDEN İPTAL KARARLARI’ HAKKINDA BİR ELEŞTİRİ” BAŞLIKLI MAKALEME BİR EK
(HMK, m.341’in Mevzuat Bilgi Sisteminde Yayınlanan Metnindeki Yapılan Değişiklik Hakkında Bir Not)
Kemal Gözler*
Kemal Gözler*
25 Nisan 2022 tarihinde Anayasa Mahkemesinin 24 Şubat 2022 tarih ve E.2021/34, K.2022/21 sayılı Kamulaştırma Davalarında İstinaf Sınırı Kararı hakkında bir eleştiri makalesi yayınlamıştım [1]. Bu makalede, Anayasa Mahkemesinin söz konusu kararıyla, 12 Ocak 2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinin “‘kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin davalar’ yönünden Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE” [2] karar verdiğini belirtip, bu kararı hukuk tekniği açısından eleştirmiştim.
I. HATIRLATMA
Söz konusu makalede, Anayasa Mahkemesinin yapması gereken şey, bu cümleyi Anayasaya aykırı görüyorsa, bu cümleyi sadece “kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin davalar yönünden” değil, bütünüyle iptal etmekten ibaret olduğunu açıklamıştım. Makalemde sebepleri açıklandığı gibi, Anayasa Mahkemesinin kısmen iptal kararı veya belli açıdan iptal kararı vermek gibi bir yetkisi yoktur. Anayasa Mahkemesi, bir hükmü Anayasa aykırı görmüş ise yapacağı şey o hükmü iptal etmekten ibarettir.
Yine söz konusu makalemde Anayasa Mahkemesinin söz konusu iptal kararı, 15 Nisan 2022 tarihli Resmî Gazetede yayınlandıktan sonra Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünün Mevzuat Bilgi Sisteminde 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesini metinden çıkarmadığını, sadece bu fıkranın sonuna şu dipnotu düştüğünü gözlemlemiştim:
“Anayasa Mahkemesi’nin 24/2/2022 tarihli ve E.: 2021/34, K.: 2022/21 sayılı Kararı ile bu fıkranın birinci cümlesi ‘kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin davalar’ yönünden iptal edilmiştir”.
II. MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİNDEKİ DEĞİŞİKLİK
Bugün (15 Mayıs 2022) Taylan Barın’ın bir tweet’i sayesinde Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünün Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesini, muhtemelen 13 Mayıs 2022 tarihinde veya bu tarihten birkaç gün önce [3], metinden çıkardığını öğrenmiş bulunuyorum.
Önce 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinin Mevzuat Bilgi Sisteminde 15 Nisan 2022 ile 13 Mayıs 2022 [3] tarihleri arasındaki hâlini vereyim:
Görüldüğü gibi, Kanunun Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan konsolide metninde, 2 numaralı dipnotta maddenin ikinci fıkrasının birinci cümlesinin Anayasa Mahkemesi kararıyla “kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin davalar” yönünden iptal edildiği belirtilmiş olsa da, maddenin ana metninde “miktar ve değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir” hükmü aynen durmaktaydı. Dolayısıyla mahkemelerin “kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin davalar” dışındaki davalarda istinaf sınırına ilişkin hükmü, 15 Nisan 2022 tarihinden sonra da uygulamaları mümkündü.
Anayasa Mahkemesi yeni bir karar vermemiş olmasına ve keza TBMM bu konuda yeni bir kanun çıkarmamış olmasına rağmen, 13 Mayıs 2022 tarihinde veya tarihten birkaç gün önce, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesini metinden çıkarmıştır. Şimdi 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının bugün (15 Mayıs 2022) itibarıyla Mevzuat Bilgi Sitemindeki hâlini vereyim:
Görüldüğü gibi, Mevzuat Bilgi Sistemine göre artık 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasında “miktar ve değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir” şeklinde bir hüküm yoktur. Artık, adlî yargı mahkemelerinin, malvarlığına ilişkin istinaf sınırını uygulamaları pek mümkün değildir. Uygulamaya kalkan mahkemeler de kararlarının kanunî dayanağını göstermekte zorluk çekeceklerdir.
III. ELEŞTİRİLER
15 Nisan 2022 ile 13 Mayıs 2022 [3] tarihleri arasında ne değişti de Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan 6100 sayılı Kanunun resmî konsolide metninde böyle önemli bir değişiklik yaptı? Anayasa Mahkemesi yeni bir karar mı verdi? TBMM yeni bir kanun mu çıkardı? Hayır. Bildiğimiz kadarıyla değişen bir şey yok.
Muhtemelen benim 25 Nisan 2022 tarihinde yayınlanan makalemden sonra Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, ortaya çıkan sorunun farkına vardı ve soruna iyi niyetle bir çözüm bulmaya çalıştı.
Öncelikle şunu belirteyim: Evet ortada bir sorun vardı; ama bu sorun, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünün yarattığı bir sorun değil, Anayasa Mahkemesinin yarattığı bir sorundu. Benim 25 Nisan 2022 tarihinde yayınladığım makalede Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğüne yöneltilmiş bir eleştiri yoktur. Benim eleştirilerimin muhatabı Anayasa Mahkemesiydi.
Bir sorunu kim yaratmış ise o çözmeli ve keza varsa zararlı sonuçlarına o katlanmalıdır. Bu sorun Anayasa Mahkemesi tarafından yaratıldığına göre bu sorunu çözmek ve keza varsa zararlı sonuçlarının sorumluluğunu üstlenmek Anayasa Mahkemesinin üzerine düşer.
Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, sorumlu olmadığı bir sorunu çözmeye teşebbüs ederek soruna ortak olmuştur. Bunu yapmamalıydı. Pek muhtemelen Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü bunu iyi niyetle yapmıştır. Aslında Anayasa Mahkemesinin bu tür kararlarından sonra en zor duruma düşürülen makam, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğüdür. Bu Müdürlük, Anayasa Mahkemesinin “yönünden iptal kararı” verdiği hükmü, Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan kanun metninden çıkarsa da, çıkarmasa da eleştirilere muhatap olacaktır. Bu nedenle, ben, 25 Nisan 2022 tarihli makalemde Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünü değil, doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesini eleştirmiştim.
Ancak şimdi Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğüne de bazı eleştiriler yöneltmek durumundayım: Madem, adı geçen Genel Müdürlük, 13 Mayıs 2022 tarihinde veya bu tarihten birkaç gün önce, Anayasa Mahkemesinin 24 Şubat 2022 tarih ve E.2021/34, K.2022/21 sayılı kararının sonucu itibarıyla normal bir iptal kararı olduğu kanısına ulaşacaktı, neden bu sonuca, bir ay önce, 15 Nisan 2022 tarihinde ulaşmadı?
Asıl önemlisi, malûm, aynı sorun yürürlükte olan pek çok kanunumuzda var. Daha pek çok kanunumuzda Anayasa Mahkemesinin “yönünden iptal kararları” ile “iptal edilmiş” hükümler var. Bundan sonra, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan kanun metinlerini bu açıdan tarayıp, Anayasa Mahkemesinin yönünden iptal kararlarıyla iptal edilmiş bu hükümleri tek tek çıkartacak mıdır? Eğer bunu bugün yaparsa, yıllardır yürürlükte olduğu kabul edilen bu hükümlerin ortadan kalkmasının hukukun istikrarı ve belirliliği açısından yaratacağı sorunlar neler olacaktır?
IV. ASIL SORUMLU KİM?
Tekrar hatırlatalım: Bu sorunu Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü veya selefi olan Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü yaratmamıştır. Bu sorunu yaratan Anayasa Mahkemesidir. Bu sorunu çözmek de Anayasa Mahkemesinin üzerine vazifedir.
Anayasa Mahkemesinin “yönünden iptal” kararı uygulamasının altında iyi niyetin bulunduğu düşüncesini ben sorgulamıyorum. Ancak cehenneme giden yolun iyi niyet taşlarıyla kaplı olduğu da malûmdur.
Burada belirtmek isterim ki, bu yanlış uygulamanın sorumluluğu, Anayasa Mahkemesinin sadece bugün görevdeki üyelerine ait değildir. Bu uygulamaya örnek teşkil edecek Anayasa Mahkemesinin eski kararları da vardır. Bu eski kararlar da aynı sebeple yanlıştır. Sui misal emsal olmaz. İlk makalemde de belirttiğim gibi, Anayasa Mahkemesi bu yanlış uygulamadan bir an önce vazgeçmelidir.
V. SONUÇ
Bu makaleyi bitirirken şu hususun altını çizmek isterim: Hukuk devletinin en temel ilkesi hukukun belirliliği ilkesidir. Bu ilkeyi korumakla görevli olan devlet organlarının başında da mahkemeler ve özellikle de Anayasa Mahkemesi gelir.
Anayasa Mahkemesinin “yönünden iptal kararı” uygulaması, hukukun belirliliği ilkesiyle çatışır. Bu uygulama, bir kanun hükmünün yürürlükte olup olmadığına ve keza yürürlükteyse kapsamının ne olduğuna ilişkin içinden çıkılmaz tartışmalara yol açar.
Anayasa Mahkemesinin 24 Şubat 2022 tarih ve E.2021/34, K.2022/21 sayılı Kamulaştırma Davalarında İstinaf Sınırı Kararı bu tartışmalara mükemmel bir örnek oluşturmaktadır. Bu karardan sonra, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinin yürürlükte olup olmadığı konusunda tereddüt ortaya çıkmıştır. Bu tereddüt öylesine ciddidir ki, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü de tereddüde düşmüş, söz konusu birinci cümleyi, kanunların konsolide metinlerinin yayınlandığı resmî kaynak olan mevzuat.gov.tr’deki kanun metninden bir ay sonra çıkarmıştır.
Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sisteminden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi çıkarılmıştır. Ama aynı cümle TBMM Mevzuat Bilgi Sisteminde yayınlanan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun metninde bulunmaktadır. Bu cümle bugün de mevzuat.tbmm.gov.tr’de bulunmaktadır [4]. Maddenin ilgili kısmının görüntüsü aşağıda verilmiştir.
Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi başka şey, TBMM Mevzuat Bilgi Sistemi başka şey söylüyor. TBMM Mevzuat Bilgi Sistemine göre, HMK, m.341/2'de “miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir” şeklinde bir cümle var; Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemine göre ise anılan fıkrada böyle bir cümle yok. Hangisine inanacağız? Bunlardan hangisi Hukuk Muhakemeleri Kanununun otantik konsolide metni [5]?
Aynı tereddüde mahkemelerin de düşmesi mümkündür. Bazı mahkemelerin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesini, kamulaştırma bedelinin tespiti davaları dışında yürürlükte kabul edip istinaf sınırını uygulamaları, diğer bazı mahkemelerin ise bu cümlenin yürürlükte olmadığı kanısına ulaşıp, istinaf sınırını uygulamamaları mümkündür. Şimdi soralım: 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 341’inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi yürürlükte mi, değil mi? Hukukumuzda malvarlığı davalarına ilişkin sekiz bin TL’lik istinaf sınırı var mı, yok mu?
Hukukta bir kanun hükmünün Anayasaya aykırı olmasından belki daha da kötü bir şey vardır: Bu şey, o kanun hükmünün yürürlükte olup olmadığının bilinmemesidir.
K.G., 15 Mayıs 2022, Saat 17:00DİPNOTLAR
(Geri dönmek için dipnot numarasının üzerine tıklayınız).
[1]
Kemal Gözler, “Anayasa Mahkemesinin '… Yönünden İptal Kararları’ Hakkında Bir Eleştiri” (www.anayasa.gen.tr/yonunden-iptal-ek.htm) (Yayın Tarihi: 25 Nisan 2022).
[2] Resmî Gazete, 15 Nisan 2022, Sayı 31810.
[5]
Bu vesileyle belirtelim ki, Türkiye’de kanunların ilk hâllerinin otantik metinlerinin ne olduğu konusunda belirsizlik yoktur. Kanunların ilk hâllerinin otantik metni Resmî Gazetede bulunur. Ancak, kanunlar, Resmî Gazetede yayınlandıkları hâlleriyle kalmazlar. TBMM bunlarda bazı değişiklikler yapar. Anayasa Mahkemesi de bazı hükümleri iptal eder. Değişikliklerin işlenmesi, iptal edilen hükümlerin kanun metninden çıkarılması ve böylece kanunun yürürlükte olan “konsolide metni”nin oluşturulması gerekir. Bu işin devlet adına resmen yapılması ve kanunların güncel konsolide metinlerinin resmî bir kaynakta yayınlanmasında fayda vardır. Türkiye’de bu işi, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden yapar.
Bu iş hâliyle fevkâlâde önemli bir iştir. Türkiye’de bu işin değeri ve keza kanunların konsolide metinlerinin niteliği ve bağlayıcılığı konusu çok da incelenmiş bir konu değildir. Bu konuyu ayrıca incelemek ve tartışmak gerekir.
Kanımca kanunların konsolide metinlerinin yayınlandığı tek bir resmî kaynak olmalıdır. Bu da Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi (mevzuat.gov.tr) olmalıdır. Bu nedenle “TBMM Mevzuat Bilgi Sistemi (mevzuat.tbmm.gov.tr)”ne gerek yoktur; aynı anda birbirine alternatif iki sistem olması, kanunların otantik konsolide metinleri arasında çatışmanın ortaya çıkmasına sebep olabilir. TBMM’nin görev ve yetkisi kanun çıkarmaktır. Kanımızca, TBMM’nin kanunların kosolide metinlerini hazırlamak gibi bir görev ve yetkisi yoktur. Bu görev ve yetki, yürütme organına ait bir görev ve yetkidir.
İlave edeyim ki, ülkemizde bir de Adalet Bakanlığının hazırladığı UYAP Mevzuat Bilgi Bankası vardır. Burada da kanunların konsolide metinleri yayınlanmaktadır. UYAP Mevzuat Bilgi Bankasındaki konsolide metin ile Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemindeki konsolide metinler arasında da çatışma olabilir. Nitekim, 6100 sayılı Kanunun 341’inci maddesinin UYAP Mevzuat Bilgi Bankasındaki hâli ile gerek Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, gerekse TBMM Mevzuat Bilgi Sistemindaki hâlleri arasında 16 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla farklılık vardır.
Kanımca bir ülkede bir kanunun sadece bir tane resmî konsolide metni olmalıdır.
Bu iş hâliyle fevkâlâde önemli bir iştir. Türkiye’de bu işin değeri ve keza kanunların konsolide metinlerinin niteliği ve bağlayıcılığı konusu çok da incelenmiş bir konu değildir. Bu konuyu ayrıca incelemek ve tartışmak gerekir.
Kanımca kanunların konsolide metinlerinin yayınlandığı tek bir resmî kaynak olmalıdır. Bu da Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi (mevzuat.gov.tr) olmalıdır. Bu nedenle “TBMM Mevzuat Bilgi Sistemi (mevzuat.tbmm.gov.tr)”ne gerek yoktur; aynı anda birbirine alternatif iki sistem olması, kanunların otantik konsolide metinleri arasında çatışmanın ortaya çıkmasına sebep olabilir. TBMM’nin görev ve yetkisi kanun çıkarmaktır. Kanımızca, TBMM’nin kanunların kosolide metinlerini hazırlamak gibi bir görev ve yetkisi yoktur. Bu görev ve yetki, yürütme organına ait bir görev ve yetkidir.
İlave edeyim ki, ülkemizde bir de Adalet Bakanlığının hazırladığı UYAP Mevzuat Bilgi Bankası vardır. Burada da kanunların konsolide metinleri yayınlanmaktadır. UYAP Mevzuat Bilgi Bankasındaki konsolide metin ile Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemindeki konsolide metinler arasında da çatışma olabilir. Nitekim, 6100 sayılı Kanunun 341’inci maddesinin UYAP Mevzuat Bilgi Bankasındaki hâli ile gerek Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, gerekse TBMM Mevzuat Bilgi Sistemindaki hâlleri arasında 16 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla farklılık vardır.
Kanımca bir ülkede bir kanunun sadece bir tane resmî konsolide metni olmalıdır.
İKTİBAS KONUSUNDA UYARI:
Bu yazının başka internet sitelerinde, gazete veya dergilerde tam metin olarak yayınlanmasına rızam yoktur. Makaleden (yarısını geçmemek şartıyla) alıntı yaptıktan sonra tamamının okunması için www.anayasa.gen.tr/yonunden-iptal-ek.htm adresine link verilmesini rica ediyorum.
DÜZELTME HAKKI:
Bu makale, en geç bir yıl içinde kağıt bir kitapta yayınlanacaktır. Kağıt olarak yayınlanıncaya kadar, bu makalede düzeltme ve değişiklik yapma hakkımı saklı tutarım. Bu süre içinde okuyucularımın makalemde gördükleri hataları bana bildirmeleri beni mutlu eder.
CEVAP HAKKI:
Bu makalede ileri sürülen görüşlere karşı, makalede ismi geçen kurumlar veya makalenin korusuyla doğrudan doğruya ilgili kişiler bir cevap vermeyi arzu ederlerse, cevaplarını, görüş ve eleştirilirini bu makalenin altında yayınlamaktan mutluluk duyarım.
MAKALENİN SON HALİNDEN ALINTI YAPILMASI RİCASI:
Makalelerimde, çoğunlukla, yayınlanmasını izleyen günlerde, düzeltmeler, değişiklikler ve eklemeler oluyor. Kağıt kitabın yayınlanmasından önce, bu makaleden alıntı yapacaksanız, alıntı yaptığınız gün itibarıyla makalenin son hâlini buradan kontrol etmenizi rica ederim.
BU METNE AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE ATIF YAPILMASI ÖNERİLİR:
Kemal Gözler, “‘Anayasa Mahkemesinin Yönünden İptal Kararları Hakkında Bir Eleştiri’ Başlıklı Makaleme Bir Ek” (www.anayasa.gen.tr/yonunden-iptal-ek.htm) (Yayın Tarihi: 15 Mayıs 2022).
KONUYLA İLGİLİ İLK MAKALEM:
Kemal Gözler, “Anayasa Mahkemesinin '… Yönünden İptal Kararları’ Hakkında Bir Eleştiri” (www.anayasa.gen.tr/yonunden-iptal.htm) (Yayın Tarihi: 25 Nisan 2022).
KONUYLA İLGİLİ BİR KİTABIMIN TANITIM
Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin, 4. Baskı, 2021, s.1536 s.1323-1330.
(c) Kemal Gözler, 2022. Copyright ve Sorumluluk İktibas (Alıntı) Koşulları Atıf (Kaynak Gösterme) Usulleri
Editör: Kemal Gözler E-Mail:
Lütfen bana e-posta göndermeden önce şu açıklamaları okuyunuz.
twitter.com/k_gozler
Ana Sayfa: www.anayasa.gen.tr
Bu Sayfa: www.anayasa.gen.tr/yonunden-iptal-ek.htm
Bu Sayfanın Yayın Tarihi: 15 Mayıs 2022, Saat 17:00
Düzeltme/Değiştirme/Ekleme/Çıkarma Tarihleri: 16 Mayıs 2022, Saat 12:00
