Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları, Bursa, Ekin, Güncellenmiş 13. Baskı, 2024, XVI+512 s.

KİTABIN BÖLÜMLERİ

Bölüm 1: Türk Anayasa Hukukunun Bilgi Kaynakları

Bölüm 2: Osmanlı Anayasal Gelişmeleri

Bölüm 3: Cumhuriyet Dönemi Anayasal Gelişmeleri

Bölüm 4: Temel İlkeler

Bölüm 5: Temel Hak ve Hürriyetler

Bölüm 6: Siyasî Partiler

Bölüm 7: TBMM Üyelerinin Seçimi

Bölüm 8: TBMM Üyelerinin Hukukî Statüsü

Bölüm 9: TBMM’nin İçyapısı ve Çalışma Düzeni

Bölüm 10: Yasama

Bölüm 11: TBMM’nin Görev ve Yetkileri

Bölüm 12: Yürütme

Bölüm 13: Cumhurbaşkanı

Bölüm 14: Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri

Bölüm 15: Olağanüstü Hâl Yönetim Usûlü

Bölüm 16: Yargı

Bölüm 27: Anayasa Yargısı

Bölüm 18: Anayasa Değişikliği

"İçindekiler"i indirmek için burasını tıklayınız.

ARKA KAPAK TANITIM YAZISI

Elinizde tuttuğunuz Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları başlıklı bu kitap, ülkemizde yaşanan anayasal sorunlarla besleniyor. Kitabın her baskısı, yayınladığı yılın tartışılan sorunlarının bir fotoğrafını çekmeyi amaçlıyor.

Bu ülkede bir zamanlar, siyasî partilerin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılması sorunu çok tartışılıyordu. 2007’ye kadar Cumhurbaşkanı-hükûmet çatışması sorunlarını yaşadık. 2007’de Anayasa Mahkemesinin 367 kararıyla anayasal sistemimiz çalkalandı ve izleyen yıllarda hükûmet sistemi sorunu gündemden düşmedi.

2010’da Anayasa değişikliği tartışmaları yaşadık. İzleyen yıllarda hukuk devleti ve demokrasiden uzaklaşma süreci başladı. 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünden sonra olağanüstü hâl rejimi ve olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnameleri anayasa hukukumuza damgasını vurdu.

Son yıllarda, Türkiye’de, başta ifade hürriyeti olmak üzere, pek çok temel hak ve hürriyet, yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatı yara aldı; her yıl da yara almaya devam ediyor. Kitabımızın her baskısında bu yaralara örnek veriyor, bunların bir bilançosunu çıkarmaya çalışıyoruz.

2019 yılında ise Yüksek Seçim Kurulunun yanlış kararları, 2020 vea 2021 yıllarında Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında alınan kararların hukuka aykırılığı Türk anayasa hukukunun kanayan yarası haline geldi.

Şüphesiz ki ülkemizin gündemden hiç düşmeyen kanayan yarası, “hukuk devleti yarası”dır. Bu yara, eskiden olduğu gibi bugün de en ağır bir şekilde kanamaya devam ediyor.

Neticede bu kanayan yaraların fotoğrafını çekmeye çalışırken, bu kitabın hacmi her baskıda artıyor: Beşinci baskıda 288 Sayfa olan bu kitap, altıncı baskıda 336 sayfaya, yedinci baskıda 400 sayfaya, sekizinci baskıda 408 sayfaya, dokuzuncu baskıda 438 sayfaya, onuncu baskıda 484 sayfaya ve on birinci baskıda 512 sayfaya ulaştı.

Kitaba en son 14 Mayıs 2023 seçimleri dolayısıyla ortaya çıkan sorunlara ilişkin pratik çalışmalar eklenmiştir. Keza 2023 yılının son aylarında yaşanan Can Atalay olayına ilişkin tartışmalara da son baskıda yer verilmiştir. K. G.

Kitabın on üçüncü baskısı, 4 Şubat 2024 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. K. G.

SEÇKİ

Kitabın 8. baskısının "kapakları", "içindekileri", "dizini" ve örnek olarak çeşitli sayfalarından oluşan bir "seçki"yi okumak için burasını tıklayınız:

BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ

Türk Anayasa Hukuku Dersleri isimli kitabımızın sekizinci baskısına kadar bölüm sonlarında “özet”, “daha fazlası için”, “anahtar terimler”, “problemler”, “örnek olaylar”, “örnek mahkeme kararları”, “tartışmalar”, “ödevler” ve “test” başlıklı kısımlar bulunuyordu. Bu kısımlar yüzünden söz konusu ders kitabımız 656 sayfaya ulaştı ve öğrenciler tarafından kalın bulunmaya başlandı. Neticede soruna bir çözüm bulmak için, sekizinci ve dokuzuncu baskılarında söz konusu kitaptan bölüm sonlarında yer alan kısımları çıkardık ve kitap 496 sayfaya indi. Ancak çıkardığımız bu 150 sayfalık kısmı çöpe atmaya gönlümüz elvermedi ve bunları bir “pratik kur” malzemesi olarak değerlendirmek istedik. Neticede elinizde tutuğunuz Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları başlıklı bu kitap ortaya çıktı.

YEDİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ

Beşinci baskıda 288 sayfa olan bu kitap, 48 sayfa artarak, altıncı baskıda 336 sayfaya çıkmıştır. Yedinci baskı da kitap 64 sayfa artarak 400 sayfaya ulaşmıştır. Altıncı ve yedinci baskıda başlıca artış, hukuk devleti ilkesi, laiklik ilkesi, temel hak ve hürriyetler, Cumhurbaşkanlığı ve yargı bağımsızlığı konularında olmuştur. Son üç dört yıldır ülkemizde bu konularda her biri anayasa hukukunda bir pratik çalışma malzemesi olacak ilginç olaylar ve gelişmeler yaşadık ve yaşamaya devam ediyoruz. Anayasa hukukunda pratik çalışma hazırlamak her zaman zor olmuştur ve hep biraz hayal gücü gerektirmiştir. Artık ülkemizde öyle şeyler yaşıyoruz ki, hayal gücümüzü çalıştırmadan, doğrudan doğruya gazete haberlerinden alıntı yaparak anayasa hukuku pratik çalışması hazırlayabiliyoruz. Maalesef artık ülkemiz, anayasa hukuku pratik çalışma kitabı hâline geldi*. (* İlginçtir ki, Muhammed Zeren isimli bir Twitter kullanıcısı 20 Temmuz 2016’da “sanırsın ülke kocaman bir Kemal Gözler Anayasa Hukuku Dersi Pratik Çalışması” diye tweet atmıştır).

SEKİZİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ

Sekizinci Baskı, 9 Temmuz 2018 tarihinde bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe giren 21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı Anayasa Değişikliği Kanununa göre güncellenmiştir.

DOKUZUNCU BASKIYA ÖNSÖZ

Elinizde tuttuğunuz Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları başlıklı bu kitap, ülkemizde yaşanan anayasal sorunlarla besleniyor. Kitabın her baskısı, yayınladığı yılın tartışılan sorunlarının bir fotoğrafını çekmeye çalışıyor.

Bu ülkede bir zamanlar, siyasî partilerin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılması sorunu çok tartışılıyordu. Aynı yıllarda Anayasa Mahkemesinin siyasal hayata yaptığı pek çok müdahaleye şahit olduk. Keza 2007’ye kadar Cumhurbaşkanı-hükûmet çatışması sorunlarını yaşadık. 2007’de Anayasa Mahkemesinin 367 kararıyla anayasal sistemimiz çalkalandı ve izleyen yıllarda hükûmet sistemi sorunu gündemden düşmedi.

Son yıllarda Türkiye’de yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatı, Türk tarihinde görülmemiş bir şekilde yara aldı, her yıl da yara almaya devam ediyor. Kitabımızın her baskısında bu yaralara örnek veriyor, bunların bir bilançosunu çıkarmaya çalışıyoruz.

Ülkemizde son yıllarda, başta ifade hürriyeti olmak üzere pek çok temel hak ve hürriyet en ağır şekilde ihlâl edildi ve ihlâl edilmeye de devam ediyor. Bu kitabın son baskılarında hacmi en çok artan bölümleri, yargı organı ve temel hak ve hürriyetler bölümleridir. Bu bölümlerde yargı bağımsızlığına yapılan müdahalelere ve temel hak ve hürriyetlerin ihlâline, hepsi Türkiye’de yaşanmış, dünyada eşi benzeri görülmemiş pek çok örnek verdik.

Şüphesiz ki ülkemizin gündemden hiç düşmeyen kanayan yarası, “hukuk devleti yarası”dır. Bu yara, eskiden olduğu gibi bugün de en ağır bir şekilde kanamaya devam ediyor.

İçinde bulunduğumuz yıl ise, Yüksek Seçim Kurulunun yanlış kararları, Türk anayasa hukukuna damgasını vurdu. Türkiye’de artık sadece hukuk değil, demokrasi de tehdit altında! Biz de bu kitabın elinizde tuttuğunuz dokuzuncu baskısında bu tehdidin bir fotoğrafını çekmeye çalıştık.

Neticede elinizde tuttuğunuz Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları başlıklı kitabımızın hacmi, dokuzuncu baskısında 30 sayfa arttı. Artış, temel hak ve hürriyetler, yargı ve seçimler bölümlerinde oldu. Bu kitabın bir baskısından diğer baskısına hangi bölümünün hacmi artmış ise, biliniz ki, o bölümün konusuyla ilgili ülkemizde o yıl kanayan bir yara vardır.

Neticede bu kanayan yaraların fotoğrafını çekmeye çalışırken, bu kitabın hacmi her baskıda artıyor: Beşinci baskıda 288 sayfa olan bu kitap, altıncı baskıda 336 sayfaya, yedinci baskıda 400 sayfaya, sekizinci baskıda 408 sayfaya ve dokuzuncu baskıda 438 sayfaya ulaştı. Bu kitabın hacminin artık artmaması dileğiyle. 21 Haziran 2019, K.G.

ONUNCU BASKIYA ÖNSÖZ (2020)

2020 yılında da, önceki yıllarda olduğu gibi, insan haklarına saygı, hukuk devleti, tabiî hâkim ilkesi, hâkimlik teminatı ve yargı bağımsızlığı ilkelerinin ihlâline şahit olduk. Ancak 2020 yılına damgasını vuran Anayasaya aykırılık, hiç şüphesiz Covid-19 salgınıyla mücadele amacıyla alınan tedbirlerin Anayasaya aykırılığı oldu.

Kitabımızın elinizde tuttuğunuz onuncu baskısına, hukuk devleti, temel hak ve hürriyetler, tabiî hâkim ilkesi, hâkim teminatı ve yargı bağımsızlığı konularında hemen hemen hepsi gerçek hayattan alınmış pek çok örnek olay ve problem ilave ettik.

Daha önce de yazdık. Pratik kur kitapları çok büyük ölçüde hayal gücüyle yazılır; hayalî örnekler verilir. Türkiye’de anayasa hukuku alanında pratik çalışma hazırlamak için hayalî örnekler geliştirmenin bir gereği kalmadı. Neredeyse her gün akla hayale sığmayacak Anayasaya aykırılıkları gazetelerden okuyoruz. Türkiye’de anayasa hukuku pratik kuru hazırlamak için gazetelere bakmak yeterli.

Pek muhtemelen dünyanın hiçbir ülkesinde anayasa hukuku pratik çalışması hazırlamak Türkiye’de olduğu kadar kolay olmamıştır. Bu nedenle biz Türk anayasa hukukçuları çok şanslıyız.

Sanıyorum ki, elinizde tuttuğunuz pratik çalışma kitabı, dünyada yazılmış en gerçekçi anayasa hukuku pratik çalışma kitabıdır. Özellikle kitabımızın 2013 sonrası baskılarına ilave ettiğimiz örnek olayların neredeyse hepsi gerçek hayattan alınmadır ve Anayasaya aykırılık meselelerini bütün boyutlarıyla gözler önüne sermektedir.

Geçen baskıdaki dileğimizi bir kez daha tekrarlayalım: Artık bu ülkede bunca ilginç anayasal olay yaşanmasın ve bu kitabımızın hacmi artık artmasın! 27 Eylül 2020, K.G.

ON BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ (2021)

Önceki baskılara yazdığımız “önsöz”lerdeki hususları aynen bu baskı için de tekrarlayabiliriz. Onuncu baskıyı Eylül 2020’de yapmışız. O tarihten bu yana pek bir şey değişmedi. Hukuka aykırılıklara yeni yeni örnekler eklendi.

Eylül 2020’den beri eskiye nazaran hukuk devleti ve insan haklarına saygılı devlet ilkelerinde daha da gerilemeye şahit olduk. Artık temel hak ve hürriyetler, birer genelgeyle sınırlandırılmaya başlandı. Bu, önceki dönemlerde görülmeyen bir şeydi. Genelgeyle temel hak ve hürriyet sınırlandırmak, 2020-2021 döneminin en önemli özelliği oldu.

Bir zamanlar, Türk hukukunu eleştirmek için “Türkiye Cumhuriyeti bir ‘hukuk devleti’ değil, bir ‘kanun devleti’dir” deniyordu. 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünden sonra ilân edilen olağanüstü hâl rejiminde, kanunların yerini kanun hükmünde kararnameler alınca “Türkiye Cumhuriyeti artık ‘KHK devleti’ oldu” denilerek eleştiriler yapıldı. O günleri de arar olduk. Artık “Türkiye Cumhuriyeti bir ‘kanun devleti’ veya ‘kararname devleti’dir” bile diyemiyoruz. Maalesef geriye diyecek tek şey kalıyor: Hoş geldin “genelge devleti”.

Beşinci baskıda 288 sayfa olan bu kitap, altıncı baskıda 336 sayfaya, yedinci baskıda 400 sayfaya, sekizinci baskıda 408 sayfaya ve dokuzuncu baskıda 438 sayfaya, onuncu baskıda 484 ve nihayet elinizde tuttuğunuz on birinci baskıda 512 sayfaya ulaştı.

On birinci baskı, onuncu baskıya göre 28 sayfa arttı. Böylece “pratik çalışma kitabı”mız, asıl kitap olan “teorik çalışma kitabı”mız ile aynı sayfa sayısına ulaşmış oldu. Şunu da söylemek isteriz ki, gerçekte on birinci baskıya ilave etiğimiz yeni kısımlar, 28 sayfadan daha fazla yer tuttu. Kitabın hacminin daha da fazla artmaması için, onuncu baskıda olan ve artık güncelliğini yitirdiğini düşündüğümüz bazı örnek olayları, problemleri ve tartışma sorularını kitaptan çıkarmak zorunda kaldık. 5 Temmuz 2021, Kemal Gözler

ON İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ (2023)

Önceki baskılara yazdığımız “önsöz”lerdeki hususlar, bu baskı için de geçerli. Hem de fazlasıyla. Laiklik ilkesi, temel hak ve hürriyetler ve yargı organı bölümlerine yine hepsi gerçek hayattan alınmış yeni örnek olaylar ekledik. Bunların dışında, bu baskıda, “Bölüm 7: Seçimler” kısmına 31 Mart 2022 tarih ve 7393 sayılı Kanun nedeniyle ortaya çıkan sorunları göstermek için yeni tartışma soruları ve problemler ilave ettik. Nihayet, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depreminden sonra ilân edilen olağanüstü hâl ve akabinde çıkarılan olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle ilgili olarak “Bölüm 14: Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri” ve “Bölüm 15: Olağanüstü Hâl Yönetim Usûlü” bölümlerine yeni örnek olaylar ve tartışma soruları ekledik. Bu baskıda sayfa sayısının artmaması için genişletilen bölümlerde yer yer punto küçültme yoluna gittik. 14 Şubat 2023, K.G.

ON ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ (2024)

Önceki baskılara yazdığımız “önsöz”lerdeki hususlar, bu baskı için de geçerli. Siyaset, hukuku cenderesinde tutmaya devam ediyor. Bu baskıda “Bölüm 7: Seçimler” kısmında, 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri dolayısıyla ortaya çıkan bazı yeni sorunları tartışmaya açtık. 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri dolayısıyla şimdiye kadar aklımızın ucundan geçmeyen pek çok sorunu tartışma imkanını bulduk. Örneğin 31 Mart 2022 tarih ve 7393 sayılı Kanunla getirilen değişiklikler acaba 14 Mayıs 2023 seçimlerinde uygulanabilir miydi? Acaba deprem sebebiyle seçimler ertelenebilir miydi? Acaba bakanlar istifa etmeden milletvekili adayı olabilirler miydi? 2023 Şubat-2024 Şubat döneminde, şüphesiz ki en ilginç tartışma, 14 Mayıs 2023 seçimlerinden milletvekili seçilen Can Atalay’ın yasama dokunulmazlığından yararlandırılmadan yargılanmaya devam edilmesi ve akabinde Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru yolunda verdiği ihlâl kararına Yargıtay tarafından uyulmaması ve Yargıtay ile Anayasa Mahkemesi arasında ortaya çıkan kriz dolayısıyla yaşandı. Bu baskıda da sayfa sayısının artmaması için genişletilen bölümlerde yer yer punto küçültme yoluna gittik. 4 Şubat 2024, K.G.