[Ana Sayfa]

Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisiyle İlgili
TOLGA ŞİRİN’E CEVAP-1



Kemal Gözler*

2 Aralık 2022 Cumartesi günü “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Güçlendirilmiş Parlâmenter Sistem mi, Yoksa Yarı-Başkanlık Sistemi mi Getiriyor?” başlıklı kısa bir makale yayınladım [1]. Dün (5 Aralık 2022) saat 19.00’da da “Anayasa Değişikliği Önerisi Tek Adam Rejimine Neden Engelleyemez?” başlıklı ikinci bir makale yayınladım [2].

Bu sabah kalktığımda geceleyin değerli meslektaşım Tolga Şirin’in T24’te “Altılı Masa Anayasa Değişikliği Taslağına Eleştiriler” başlıklı önemli bir makale [3] yayınladığını gördüm. Söylemeye gerek yok: Ne ben yazarken Tolga Şirin’in makalesini, ne de Tolga Şirin yazarken benim ikinci makalemi gördü.

Geçmişte de Tolga Şirin ile birbirimizden habersiz olarak aynı konularda yazdığımız oldu. Artık yazarken Tolga Şirin’in benden önce yazmasından korkarak yazıyorum!

Değerli meslektaşım Tolga Şirin, benim Türk anayasa hukuku doktrininde en değer verdiğim yazarların başında gelmektedir. Yazılarını zevkle okuyor ve yararlanıyorum.

Tolga Şirin’in dün gece yayınlanan makalesinde benim 2 Aralık 2022 tarihinde yayınladım makaleye yöneltilen eleştiriler var. Tolga Şirin şöyle yazıyor:

“Bazı yazarlar (özellikle bu konuda en çok kalem oynatan Robert Elgie) ise Duverger'in tanımındaki ‘oldukça önemli yetkiler’ kavramından kurtulmak gerektiğini savunarak devlet başkanının halk tarafından seçildiği tüm parlamenter rejimleri ‘yarı başkanlık’ saymıştır. Kemal Gözler'in itirazı da Robert Elgie'nin (ve bir ölçüde Juan Linz'in) çıkarımına dayalı bu kabule dayanmaktadır. Fakat bilinmelidir ki yarı başkanlık konusunda tek tanım bu değildir. Bu rejim kategorisi için yeni ögeler ekleyen kimi yazarlar olduğu gibi, bu konuda ‘bölünmüş yürütme’, ‘iki kutuplu yürütme’, ‘parlamenter başkanlık cumhuriyeti’, ‘parlamenter benzeri hükûmet’, ‘tek kutuplu iki başlı yürütme’ veya ‘başbakanlı başkanlık hükûmeti’ (premier-presidential government) ve ağırlığın parlamentoda olduğu ‘başkanlı parlamenter hükûmet’ (president-parliamentary government) gibi yeni kategoriler üreten yazarlar da vardır. Öte yandan ‘yarı başkanlık’ kavramının ‘Duverger'in bir fantezisi’ sayarak bu rejimin de bir parlamentarizm türevi olduğunu düşünen ve devlet başkanının halk tarafından seçildiği pek çok rejimi de (özellikle İrlanda ve İzlanda'da olduğu gibi halkın seçtiği devlet başkanının sembolik kaldığı sistemleri) parlamentarizm çatısı atlındaki alt kategorilerle ele almak gerektiğini düşünen yazarlar da az değildir. Dolayısıyla ben bu girişime ‘muazzam bir yalan’ demekten imtina ediyorum” . [4]

Tolga Şirin'in makalesinden önce dün yayınlanan benim makalemde Tolga Şirin'in yukarıdaki paragrafına cevap olabilecek nitelikte bir paragraf var [5]. Önce onu aşağıya aynen kopyalayayım:

“2 Aralık 2022 tarihli makalemde Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisini hazırlayanların ya art niyetli, ya da bilgisiz olduklarını yazmıştım. İlave edeyim: Anayasa Değişikliği Önerisini hazırlayanların sadece hukuk bilgilerinden değil, aynı zamanda, sosyoloji ve tarih bilgilerinden de şüphe etmek gerek. Galiba Türkiye’yi Finlandiya ve İzlanda ile karıştırıyorlar!” [6]

Yeryüzünde 200’den fazla ülke olduğuna göre, gerek parlâmenter hükûmet sisteminin, gerek başkanlık sisteminin, gerekse yarı-başkanlık sisteminin kendi içinde alt türleri ve her türün birbirinden farklı yanları olacaktır. Bir kategorinin alt türlerinin olması, o kategorinin değerini ve geçerliliğini ortadan kaldırmaz. Zira kategorinin parçaları da kategoriye dahildir. “Bütün”, “parça” için de geçerlidir (totum pro parte). Bir bütüne dâhil bir parçanın diğer bir parçaya göre az ya da çok farklı özellikler göstermesi, o parçayı bütünün parçası olmaktan çıkarmaz. O nedenle Cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği ve dolayısıyla tanımlayıcı unsuru itibarıyla yarı-başkanlık sistemi kategorisinde bulunan ülkeler arasında ne fark olursa olsun, bunlar yarı-başkanlık sistemine mensup ülkelerdir.

İlk makalemde parlâmenter hükûmet sisteminin, başkanlık sisteminin ve yarı-başkanlık sisteminin tanımlayıcı unsurları tek tek sayılmış ve Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisinin getirdiği hükûmet sisteminin bu üç sistemden yarı-başkanlık sistemi özelliklerine benzediği gösterilmiştir.

Kategorinin alt türleri içinde kaybolmadan, lafı evirip çevirmeden soralım: Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisinin getirdiği sistem, parlâmenter hükûmet sistemine mi, başkanlık sistemine mi, yoksa yarı-başkanlık sistemine mi benziyor? Bu tartışmayı yapmak isteyen kişilerin önce bu soruya dürüstçe ve açıkça bir cevap vermeleri gerekir.

Şüphesiz Tolga Şirin, Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisinin öngördüğü hükûmet sisteminin parlâmenter sistem olduğunu iddia etmiyor. O sadece benim Altılı Masanın önerdiği sistemin parlâmenter sistem olduğu iddiasının “muazzam bir yalan” olduğu yolundaki ifademin keskinliğine “şerh düşüyor”. Şüphesiz ki buna hakkı vardır. Ancak şerh düşse de Tolga Şirin’in ve keza bu sorunu tartışacak herkesin öncelikle yukarıda belirtilen soruya, yani Altılı Masanın önerdiği hükûmet sisteminin, parlâmenter sistem mi, başkanlık sistemi mi, yoksa yarı-başkanlık sistemi mi olduğu sorusuna açıkça cevap vermesi gerekir. Bu soruya cevap vermeden bu konuda bir adım daha ileriye gitmek mümkün değildir.

İzleyen sözüm Tolga Şirin’e yönelik değil; ama yeri geldiği için şunu da söylemek isterim: Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisini savunanların yakında “yarı-başkanlık sistemi” diye bir sistemin zaten mevcut olmadığını iddia edeceklerinden korkuyorum.

K.G., 6 Aralık 2022, Saat 08:45



AYNI KONUDA DİĞER YAZIM
Kemal Gözler, “Tolga Şirin'e Cevap-2”, (www.anayasa.gen.tr/altili-masa-sirin-2.htm (Yayın Tarihi: 7 Aralık 2022).



DİPNOTLAR
(Geri dönmek için dipnot numarasının üzerine tıklayınız).
[1] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Güçlendirilmiş Parlâmenter Sistem mi, Yoksa Yarı-Başkanlık Sistemi mi Getiriyor?”, www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-1.htm (Yayın Tarihi: 3 Aralık 2022).
[2] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Hakkında Eleştiriler-1”, www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-2.htm (Yayın Tarihi: 5 Aralık 2022).
[3] Tolga Şirin, “Altılı Masa Anayasa Değişikliği Taslağına Eleştiriler”, T24, https://t24.com.tr/...37725 (Yayın Tarihi: 5 Aralık 2022).
[4] Tolga Şirin, “Altılı Masa Anayasa Değişikliği Taslağına Eleştiriler”, T24, https://t24.com.tr/...37725 (Yayın Tarihi: 5 Aralık 2022).
[5] Bu gözlem benden önce laicus @laicusclericus isimli kullanıcının attığı şu tweet'te yapılmıştır: https://twitter.com/laicusclericus/....

[6] Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisi Hakkında Eleştiriler-1”, www.anayasa.gen.tr/altili-masa-elestiri-2.htm (Yayın Tarihi: 5 Aralık 2022).




İKTİBAS KONUSUNDA UYARI:
Bu yazının başka internet sitelerinde, gazete veya dergilerde tam metin olarak yayınlanmasına rızam yoktur. Makaleden (yarısını geçmemek şartıyla) alıntı yaptıktan sonra tamamının okunması için www.anayasa.gen.tr/altili-masa-sirin-1.htm adresine link verilmesini rica ediyorum.

DÜZELTME HAKKI:
Bu makale, en geç bir yıl içinde kağıt bir kitapta yayınlanacaktır. Kağıt olarak yayınlanıncaya kadar, bu makalede düzeltme ve değişiklik yapma hakkımı saklı tutarım. Bu süre içinde okuyucularımın makalemde gördükleri hataları bana bildirmeleri beni mutlu eder.

CEVAP HAKKI:
Bu makalede ileri sürülen görüşlere karşı, makalede ismi geçen kurumlar veya makalenin konusuyla doğrudan doğruya ilgili kişiler bir cevap vermeyi arzu ederlerse, cevaplarını, görüş ve eleştirilerini bu makalenin altında yayınlamaktan mutluluk duyarım.

MAKALENİN SON HALİNDEN ALINTI YAPILMASI RİCASI:
Makalelerimde, çoğunlukla, yayınlanmasını izleyen saat ve günlerde, düzeltmeler, değişiklikler ve eklemeler oluyor. Kağıt kitabın yayınlanmasından önce, bu makaleden alıntı yapacaksanız, alıntı yaptığınız gün itibarıyla makalenin son hâlini buradan kontrol etmenizi rica ederim.

BU METNE AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE ATIF YAPILMASI ÖNERİLİR:
Kemal Gözler, “Altılı Masanın Anayasa Değişikliği Önerisiyle İlgili Tolga Şirin’e Cevap” (www.anayasa.gen.tr/altili-masa-sirin-1.htm) (Yayın Tarihi: 6 Aralık 2022).



(c) Kemal Gözler, 2022.
Copyright ve Sorumluluk
İktibas (Alıntı) Koşulları
Atıf (Kaynak Gösterme) Usulleri

Editör: Kemal Gözler
E-Mail:
Lütfen bana e-posta göndermeden önce şu açıklamaları okuyunuz.
twitter.com/k_gozler
Ana Sayfa: www.anayasa.gen.tr
Bu Sayfa: www.anayasa.gen.tr/altili-masa-sirin-1.htm
Bu Sayfanın Yayın Tarihi: 6 Aralık 2022, Saat 08:45
Düzeltme/Değiştirme/Ekleme/Çıkarma Tarihleri: